ثبت نام و دریافت هدیه
عذرخواهی کردن اگر به بیان چند کلمه ساده ختم شود، نه تنها موثر واقع نمی‌شود بلکه ممکن است طرف مقابل را بیشتر خشمگین کند. معمولا هنگامی که به احساسات و یا موقعیت شخص دیگری آسیب چشمگیری وارد کرده باشیم، دیگر قضیه با یک عذرخواهی ساده تمام نمی‌شود! ممکن است برای اکثر ما موقعیت دشواری باشد اما در این مواقع باید اصول و نکات مهمی را رعایت کنیم تا دوباره بتوانیم کشتی روابطمان را به ساحل آرامش برسانیم. در این مقاله قصد داریم مراحل اصلی و مهم یک عذرخواهی موثر را مرور کنیم. با مقاله دیگری از مجله بوکاپو همراهمان باشید.
روانشناسی عذرخواهی
خیانت همسر، آسیب رساندن به دیگران به هنگام عصبانیت، تحکم و دستوری صحبت کردن در محل کار، سهل‌انگاری در نگهداری از وسایل امانت گرفته شده، تند صحبت کردن فرزند با پدر یا مادر و هزاران مورد دیگر از جمله اتفاقاتی است که موجب به وجود آمدن حس ناراحتی و کینه در شخص مقابل می‌شود. بدون شک روش معذرت خواهی و جبران در هر یک از این موقعیت‌ها با هم متفاوت است. اما در هر صورت عذرخواهی کردن فقط یک ژست اجتماعی نیست و وظیفه یک انسان بالغ این است که برای جبران عواقب اشتباهاتش اقدام صحیحی بکند. اینکه اشتباهمان را انکار کنیم یا نسبت به آن بی‌تفاوت باشیم، طرف مقابل را دچار احساس خشم و کینه بیشتری می‌کند. طبق گفته روانشناسان بیشتر افکار منفی حاصل وجود کینه در فکر و ذهن فرد است و از نظر جسمی کینه مانند یک جنگ داخلی در بدن عمل می‌کند به این صورت که هورمون‌های آزاد شده باعث بالا رفتن رفتن فشار خون و تپش قلب شود.
جالب است بدانید واکنش شخص خاطی نسبت به عذرخواهی کردن، نمایشی از میزان عزت نفس او نیز هست. مقاومت نکردن افراد در برابر عذرخواهی از دیگران و اقدام به جبران اشتباهشان وقتی که واقعا مقصر هستند، نشان دهنده عزت نفس بالا است. در مقابل حتما اشخاصی را دیده‌اید که برای اشتباه نکرده‌شان هم دائم در حال عذرخواهی هستند! این نیز نمود بارز عزت نفس ضعیف است. مبحث عزت نفس بسیار مهم و در عین حال گسترده است.
اگر عزت نفس ضعیف باشد، احساس دیگری که به هنگام اشتباه کردن دچار آن می‌شویم احساس گناه بیش از حد است. ممکن است تا حدی پیش برویم که دچار وسواس فکری شویم و نتوانیم خودمان را ببخشیم و بپذیریم. گاهی نیز اشتباهات نکرده را هم گردن می‌گیریم. تداوم این وضعیت، احساس ارزشمندی ما را بیشتر زیر سوال می‌برد و تصیوری تاریک از خودمان به وجود می‌آورد. اگر اشتباهی کرده‌اید که نمی‌توانید از احساس گناه ناشی از آن رها شوید، پیشنهاد می‌کنیم قدم اول را با مقاله چگونه از احساس گناه رها شویم بردارید.
اما باید بتوانیم در هر موقعیتی روش صحیح و موثر عذرخواهی و جبران را پیدا کنیم که در ادامه به آن می‌پردازیم.
مراحل عذرخواهی موثر
-
خطای خود را بپذیرید
اولین قدم عذرخواهی پذیرفتن خطا و اشتباه است. وقتی هنوز خودمان نپذیرفته‌ایم که خطایی کرده‌ایم، معذرت‌خواهی‌مان مصنوعی به نظر می‌رسد. همین امر باعث می‌شود فرد مقابل دلش با شما صاف نشود. زیرا وقتی فرد به خطای خود پی نبرد و به طور کامل نپذیرد که عملی نادرست انجام داده، احساس پشیمانی را به خوبی با زبان بدنش منتق نخواهد کرد. حتما به طرف مقابل بگویید که “من اشتباه کردم” یا “می‌دانم که کار نادرستی انجام دادم”.
گاهی یک سخن نابجا باعث رنجش و بوجود آمدن دلخوری بین دو نفر می‌شود. چنانچه با کلام خود کسی را رنجانده‌اید و قصد دارید از او معذرت خواهی کنید هرگز به او نگویید “ببخشید شوخی کردم” باید بگویید “متاسفم که باعث ناراحتی شما شدم”. پس هنگام عذرخواهی کردن حتما به فرد مقابل بگویید که نسبت به خطای خود مسئول و آگاه هستید.
اگر در اطرافتان شخصی هست که تقریبا هرگز اشتباه خود را گردن نمی‌گیرد و همیشه طرف دیگر را مقصر می‌داند، ممکن است با یک شخصیت خودشیفته طرف باشید. خودشیفتگی باعث می‌شود فرد خود را برتر و بالاتر از دیگران ببیند و تصور کند از هر اشتباهی مبرا است. برخورد با اینگونه افراد محافظت از خودمان در برابر آسیب احتمالی که معاشرت با آن‌ها به روانمان می‌زند، مستلزم کسب آگاهی است. پیشنهاد می‌کنیم مقاله افراد خود شیفته چگونه برخورد می‌کنند؟ را مطالعه کنید.
-
شخصا عذرخواهی کنید
حتما هنگام عذرخواهی خودتان این کار را انجام دهید و فرد دیگری را به عنوان واسطه برای عذرخواهی نفرستید. چون در این صورت شانس کمتری برای بخشیده شدن دارید. همچنین قراردادن واسطه به نوعی نشان دهنده غرور و تکبر شما و یا کم ارزش بودن طرف مقابل برای شماست.
-
به طور واضح توضیح دهید
ممکن است موقعیت پیش آمده تنها یک سوءتفاهم بین دو طرف باشد که چون از جزئیات آن بی‌خبرند، تکه‌های پازل در ذهنشان کامل نشده و تصور می‌کنند عمدا قصد ناراحت کردن آن‌ها را داشته‌اید. حتی اگر سوء‌تفاهمی هم در کار نباشد و واقعا اشتباه مهلکی کرده‌اید، بهتر است شرایطتان را برای طرف مقابل توضیح دهید. این کار نشان‌دهنده اهمیت و ارزشی است که برای او و احساساتش قائل می‌شوید. هنگام توضیح دادن بهانه نیاورید یا کار خود را توجیه نکنید، زیرا موجب ناراحتی و دلخوری بیشتری می‌شود. اینکه به جای “متاسفم، منظور بدی نداشتم” بگویید “خودت میدانی من آدم شوخ طبعی هستم” یا “من و تو همیشه با هم شوخی داریم” فقط خشم بیشتری را در شخص مقابلتان شعله‌ور می‌کند.
-
ندامت و پشیمانی خود را نشان دهید
اگر بگویید ” معذرت می‌خواهم ” اما در نگاهتان بی‌تفاوتی و سردی موج بزند و کوچکترین نشانه‌ای از پشیمانی وجود نداشته باشد، ممکن است احساس فریب دادن را منتقل کنید. پشیمانی خود را به او نشان دهید و به او این اطمینان را بدهید که دیگر عمل خود را تکرار نمی‌کنید. بهتر است بگویید که از ناراحت کردنشان خودتان نیز احساس ناراحتی می کنید.
-
اشتباه خود را جبران کنید
احتمالا با هر اشتباهی که در حق دیگری انجام می‌دهیم، آسیب روانی و احساسی و یا خسارت فیزیکی به او وارد می‌کنیم. در این صورت جبران آن خسارت یکی از مراحل مهم عذرخواهی است. دقت کنید که این لطفی نیست که در حق طرف مقابل انجام می‌دهید! این وظیفه انسانی کسی است که به دیگری آسیبی وارد کرده پس به هر طریقی که برای او ممکن است باید جبرانش کند.
البته جبران کردن همیشه به راحتی خریدن یک شیشه نو نیست، گاهی ممکن است با یک شوخی نامتعارف یا تمسخر در جمع موجب تضعیف روحیه و از بین رفتن اعتماد به نفس یک نفر شوید. شما دیگر قادر نخواهید بود به آن لحظات برگردید و حرف خود را پس بگیرید. یا اینکه با حرفهای بهتری احساس حقارتی که فرد در آن لحظات تجربه کرده را التیام ببخشید. به همین دلیل بسیار مهم است که بدانیم چگونه اشتباهات بزرگ زندگی را تکرار نکنیم.
-
نامه عذرخواهی بنویسید
گاهی ممکن است به دلیل خجالت، غرور، استرس یا در دسترس نبودن فرد نتوانید از او عذرخواهی کنید. نوشتن متن عذرخواهی بهترین راهکار در این مواقع است، هر چند که رو در رو صحبت کردن تاثیر بیشتری دارد. اگر به شخص مقابل دسترسی ندارید یا آنقدر خشم و عصبانیت او از شما زیاد است که نمی‌توانید گفتگوی مناسبی داشته باشید، بهتر است تمام صحبت‌ها، احساسات و نکاتی که می‌خواهید به او بگویید را در یک نامه بنویسید و ارسال کنید یا می‌توانید در شبکه‌های اجتماعی و پیام رسان‌های مختلف به او پیام دهید. البته اگر بلاک نشده باشید!
شرایط و اصول صحیح عذرخواهی
-
مکان مناسبی انتخاب کنید
مکان مهم‌ترین مسئله در هنگام عذرخواهی کردن است. سعی کنید در یک مکان خصوصی که شخص دیگری حضور ندارد عذرخواهی کنید، چون حضور افراد تمرکز و آرامش هر دو شما را به هم می‌ریزد.
-
زبان بدن مناسب داشته باشید
زمانی که زبان بدن با کلمات بیان شده هماهنگ باشد، فرد از نیت درونی شما که احساس ندامت و پشیمانی است آگاه می‌شود و راحت‌تر شما را می‌بخشد. در غیر این صورت فقط دعوا در همان لحظه پایان می‌یابد و کینه در دل فرد باقی می‌ماند. پس لازم است همه از زبان بدن آگاهی داشته باشیم:
- هنگام عذرخواهی ارتباط چشمی برقرار کنید، به این صورت که اگر طرف مقابل در حال صحبت کردن است با دقت به حرفهای او گوش دهید.
- دست به سینه ایستادن و مشت کردن دست در واقع یک حالت تدافعی و حمله است که اصلا مناسب عذرخواهی نیست.
- آرامش حالت صورت تاثیر زیادی در رساندن پیام شما دارد پس قبل از این که بخواهید با فرد روبه‌رو شوید، استرس، عصبانیت و لبخند مصنوعی را از چهره خود دور کنید.
- در آغوش کشیدن یا دست او را گرفتن یکی از راه‌های نشان دادن دلجویی است.
-
تاسف و شرمندگی خود را ابراز کنید
طبق مطالعات انجام شده زمانی که فرد احساس شرمندگی یا تاسف خود را نشان دهد طرف مقابل برای بخشش راغب‌تر است. البته شرمندگی با تحریک حس ترحم فرق می‌کند و نتیجه مطلوبی در عذرخواهی ندارد. پس حتما هنگام عذرخواهی کردن از عبارات زیر در جملات خود استفاده کنید:
- از ناراحت کردن شما پشیمانم
- احساس شرم دارم که در چشمانتان نگاه کنم
- بابت رنجاندن شما متاسفم
- احساس عذاب وجدان دارم
- هنر ظریف استفاده از کلمات مناسب در موقعیت‌ها و در رابطه با افراد مختلف، می‌تواند به راحتی روابط را بسازد و یا آن‌ها را تخریب کند، قدرت درک و شعور بالایی از گوینده به نمایش بگذارد و یا برعکس. این مهارت نیاز به تمرین و آگاهی دارد که در این زمینه توصیه‌های کتاب چگونه با هر کسی صحبت کنیم می‌تواند راهنمای کاملی باشد. پیشنهاد می‌کنیم نکات مهم این کتاب را در وبسایت بوکاپو مطالعه کنید.
-
زمان کافی بدهید
صبر کردن و گذشتن زمان باعث سرد شدن و آرامش فرد می‌شود. البته منظور هنگامی است که او را می‌شناسید نه اینکه در خیابان با کسی تصادف یا برخورد کردید. اگر پا پیش گذاشتید و حس کردید که طرف مقابل هنوز از شما دلخور است با آرامش و متانت به او بگویید که “منتظر هستم گذشت زمان کمی تو را آرام کند و مرا ببخشی” و از او خداحافظی کنید.
نمی‌توانید انتظار داشته باشید که طرف مقابل فورا شما را ببخشد در حالیکه هنوز از اشتباه شما ناراحت است و دلخوری او رفع نشده است. گاهی افراد به زمان بیشتری نیاز دارند تا شدت و درد موضوع برایشان کمرنگ شود و بتوانند با احاساسات خود کنار بیایند. ممکن است این فرآیند به نحوه جبران اشتباه نیز وابسته باشد. تصور کنید خانه‌ای را خراب کرده‌اید آیا آن خانه با گذشت چند ساعت یا چند روز دوباره ساخته می‌شود؟
-
به عذرخواهی‌تان پایبند باشید
اگر کسی را ناراحت کردید و از او عذرخواهی کردید حتما در رفتار خود تغییر ایجاد کنید و یک سری عادات خود را کنار بگذارید، چون گاهی دلیل این که عذرخواهی شما پذیرفته نمی‌شود این است که مجدد به کار خود ادامه می‌دهید. مثلا یک نفر عادت به تمسخر دیگران دارد، هر بار عذرخواهی می‌کند و بار دیگر مجدد کار خود را تکرار می‌کند. به نظر شما پذیرفتن عذرخواهی این شخص درست است؟
-
اشتباهتان را توجیه نکنید
وقتی کلمه ولی یا اما را به کار می‌برید در واقع سعی دارید فرد مقابل را مقصر جلوه دهید که چنین کاری سرآغاز یک درگیری و ناراحتی جدید است. همانطور که گفته شد هنگام عذرخواهی کردن باید بپذیریم که اشتباه کرده‌ایم؛ اما هنگامی که دو کلمه اما یا ولی را به کار می‌بریم در اصل سعی داریم اشتباه خود را پاک و توجیه کنیم.
کلمات تاثیر بالایی بر طرف مقابل دارند؛ به اصلاح هم می‌توانند آبی برای خاموش شدن آتش باشند و هم موجب شعله‌ور شدن آن. وقتی شما در عذرخواهی خود اما یا ولی می‌آورید انگار به طرف مقابل می‌گویید که مقصر اصلی خودش بوده است که همین او را عصبی‌تر می‌کند.
“ببخشید ولی شما هم بدون تقصیر نبودید” یا “عذرخواهم اما حوصله و وقت ادامه بحث ندارم” جملات اشتباه هنگام عذرخواهی کردن و نوعی توهین به شخص مقابل است.
به نظر می‌رسد ما انسان‌ها تمایل ذاتی به توجیه تصمیمات غلط و رفتارهای آزاردهنده خودمان داریم. اما این تمایل از کجا سرچشمه می‌گیرد؟ کتاب کی بود کی بود؟ حرفهای جالبی در این باره دارد که در شناخت ذات و تمایلات انسانی‌مان به ما کمک می‌کند.
-
سلطه جویانه برخورد نکنید
هنگام عذرخواهی کردن حالت حمله یا سلطه به خود نگیرید. یعنی طوری رفتار نکنید که فرد مقابل حس کند موظف است شما را ببخشد. چنین برخوردی تاثیر مثبت که ندارد هیچ، موجب به وجود آمدن حس تلافی و مقابل به مثل در او می‌شود. عذرخواهی صرفا بیان یک سری کلمات رایج نیست! بلکه احساسات و زبان بدن شما نیز باید عمل شما را تصدیق و همراهی کنند.
-
قدردانی کنید
منظور ما دو مدل تشکر و قدردانی است اول این که از تمام رفتار و کارهایی که در گذشته برای شما انجام داده است یا در کل بابت حضورش در زندگیتان از او تشکر کنید. سپس بابت این که شما را بخشیده قدردان او باشید. مثلا “من قدردان تمام زحمت‌هایی که تا الان برای من کشیده‌ای هستم؛ ممنونم که مرا مورد بخشش و بزرگواری خود قرار دادی.”
در نهایت، عذرخواهی کردن زمانی ارزشمند است که شما واقعا از رفتار خود پشیمان شده و دلجویی را به درستی انجام دهید. اما چنانچه فرد مقابل با تمام احترام و ارزشی که شما برایش خرج کرده‌اید، نسبت به پذیرش عذرخواهی شما مقاومت نامعقولی داشت، دیگر مقصر شما نیستید!
رعایت اتیکت و نکات موثر در عذرخواهی مانند بیان احساس پشیمانی، پذیرش عواقب اشتباه و اقدام به جبران آسیب فیزیکی یا روانی از مراحل اصلی و مهم برای موثر واقع شدن عذرخواهی است.
گاهی مردان در زندگی مشترک حتی اگر اشتباه بزرگی انجام دهند، به ندرت عذرخواهی می‌کنند. زیرا از بخشیده نشدن می‌ترسند، تصور می‌کنند که این کار نشان دهنده ضعف آن‌هاست و این که اگر عذرخواهی کنند همسرشان دیگر به آن‌ها احترام نمی‌گذارد. در واقع، احساس می‌کنند اعتبارشان از بین خواهد رفت. (البته نه همه‌ی مردان!)
حل سوء تفاهمهای احتمالی، التیام احساس کینه و خشم، بهبود روابط، افزایش درک متقابل و احساس آرامش از اصلیترین فواید عذرخواهی هستند.
در کل در مواردی که رفتار و تصمیمات شما به کسی آسیب فیزیکی و یا روانی وارد نکرده و موقعیت اجتماعی، مالی و جانی او را به خطر نینداخته، نیازی به عذرخواهی کردن نیست. همچنین دائما عذرخواهی کردن بابت هر موردی، یکی از نشانه‌های عزت نفس ضعیف و شکننده که در کتاب شش ستون عزت نفس به آن اشاره شده است.
