از تفاوت استراتژی و تاکتیک چه می‌دانیم؟

«بازیکنان تیم مقابل از تاکتیک‌های دفاعی برای مقابله با حملات حریف استفاده می‌کنند.» «استراتژی بازاریابی شرکت شما اشتباه است. باید راهبرد خود را عوض کنید.»

آیا در این جملات، دو واژه «استراتژی» و «تاکتیک» به یک معنا و مفهوم اشاره دارند؟ تفاوت استراتژی و تاکتیک دقیقاً چیست و هر کدام به چه منظوری به کار می‌روند؟

در گذشته چنین واژگانی را بیشتر در دنیای سیاست و در اشاره به جنگ‌ها و بحث‌های نظامی می‌شنیدیم. اما اکنون کاربرد این لغات در دنیای اقتصاد و کسب‌وکار نیز افزایش یافته است.

در این مقاله از مجله بوکاپو قصد داریم به تعریف این دو مفهوم و تفاوت‌های آن دو بپردازیم. با ما همراه باشید.

تفاوت استراتژی و تاکتیک در یک نگاه

واژه‌های «استراتژی» و «تاکتیک» حدود ۲۵۰۰ سال پیش به مجموعه واژه‌های نظامی راه یافتند. زمانی که استراتژیست ارتش چین، سان تزو، کتاب هنر جنگ را نوشت.

سان تزو در این کتاب می‌گوید:

اگر این جمله را از دیدگاه استعاری بررسی کنیم، تفاوت استراتژی و تاکتیک به خوبی روشن خواهد شد. استراتژی برنامه‌ای محوری و همه‌جانبه یا مجموعه‌ای اهداف معین است که امیدواریم طی فرایندی تدریجی و پایدار به آنها دست پیدا کنیم.

تاکتیک‌ها در واقع اقدامات و گام‌های عملی هستند که برای عملی کردن استراتژی باید انجام شوند. در بررسی تفاوت استراتژی و تاکتیک باید توجه داشت که این ۲ مفهوم هیچ‌گاه در برابر یکدیگر قرار نداشته‌اند، بلکه همواره در کنار یکدیگرند و در راستای هم عمل می‌کنند.

• استراتژی (راهبرد)

اهداف بلندمدت شما را تعیین می‌کند و در ارتباط با برنامه‌ریزی شما برای رسیدن به آنهاست. استراتژی مسیر رسیدن به اهداف را نشان می‌دهد.

• تاکتیک‌ها (راهکنش)

گام‌های کوچک، مشخص و هدفمندی هستند که در چارچوب‌ زمانی کوتاه تعریف می‌شوند و اقدامات عملی برای رسیدن به هدف هستند. این گام‌ها می‌توانند برنامه‌ریزی‌های اختصاصی، بهره‌برداری از منابع و هر اقدام‌ دیگری باشند که در مسیر رسیدن به اهداف باید انجام شوند.

استراتژی چیست؟ + ۵ مؤلفه یک استراتژی

برای اینکه تفاوت استراتژی و تاکتیک را دریابیم، ابتدا باید با معنی این ۲ مفهوم آشنا شویم. همانطور که گفته شد استراتژی برنامه عملی است که با نگاه به آینده و برای رسیدن به اهداف بلندمدت و نهایی تدوین می‌شود.

استراتژی به تعیین اهداف در درازمدت کمک می‌کند و نحوه رسیدن به آنها را نشان می‌دهد. یک استراتژی از ۵ مؤلفه تشکیل شده است:

• برنامه (Plan):

مجموعه‌ای از اقدامات مشخص و دقیق برای رسیدن به هدف.

• تمهیدات (Ploy):

اقدامات و تلاش‌هایی که برای شکست رقبا انجام می‌شوند.

• الگو (Pattern):

مجموعه‌ای از اقدامات پایدار و تکرارشونده که نتایج معینی در پی دارند.

• موقعیت (Position):

ارتباط منطقی بین سازمان یا نهاد تعیین‌کننده استراتژی و اهداف و موضوعات مشخص‌شده در استراتژی.

• چشم‌انداز (Perspective):

دیدگاه یا جهان‌بینی سازمان در خصوص مسائل مختلف، طرز تفکری که اقدامات مناسب برای رسیدن به اهداف را انتخاب می‌کند.

۳ ویژگی یک استراتژی مؤثر و کارآمد چیست؟

زمانی که در خصوص یک استراتژی کارآمد صحبت می‌کنیم، عموماً ذهنمان به سمت نتایج و خروجی‌ها می‌رود. در حالی که باید به فرایند و چگونگی رسیدن به این نتایج و خروجی‌ها فکر کنیم.

بدون مدیریت و هدایت صحیح فرایندها، از پیمودن مسیر باز می‌مانید و فرصت‌ها را از دست می‌دهید و چه بسا به بیراهه بروید. یک استراتژی خوب ۳ ویژگی دارد:

• بر مبنای اطلاعات و آگاهی تدوین شده است

یک استراتژی خوب، حاوی تصمیم‌ها و اقداماتی است که سنجیده، برنامه‌ریزی‌شده و کاملاً تحقیق‌شده طراحی شده باشند. اگر می‌خواهید یک استراتژی قوی و بلندمدت طراحی کنید، باید:

•  همه اطلاعات و داده‌های قبلی را جمع‌آوری و آنالیز کنید
• از تجربیات مشابه بهره‌ بگیرید
• از اشتباهات دیگران دوری کنید
• در نهایت اقدامات و مسیری را طراحی کنید که بر مبنای جمع‌بندی شما از این اطلاعات باشد

پیشنهاد مطالعه: روش های تصمیم گیری در مدیریت

• اهداف آن واضح و روشن هستند

بهترین‌ استراتژی‌ها، آنهایی هستند که بر اساس اهداف واضح و مشخص طراحی می‌شوند.

اگر دقیقاً بدانید می‌خواهید به چه چیزی برسید و چه دستاوردی داشته باشید، طراحی یک استراتژی بلندمدت برایتان بسیار ساده‌تر است.

طراحی استراتژی بدون داشتن یک هدف نهایی، مانند شرکت در مسابقه دویی است که مسیر آن را نمی‌دانید! اگر برای کسب‌وکار خودتان مشغول طراحی یک استراتژی هستید حتماً تدوین یک بیزنس پلن را هم در نظر بگیرید.

پیشنهاد مطالعه: نمونه بیزینس پلن و انواع آن برای کسب و کارها

• از احتمالات غافل نشده است

موفقیت یک استراتژی مشروط به این است که به آن هدف و نتیجه موردانتظار دست یابد اما اگر اتفاقاتی غیرمترقبه و پیش‌بینی‌نشده رخ دهد چه؟ اگر از مسیری که در استراتژی خود طراحی کرده‌اید، خارج شوید چه خواهد شد؟

اینجاست که پلن B یا طرح اضطراری وارد عمل می‌شود. شما باید یک برنامه اضطراری در استراتژی خود بگنجانید که در صورت مواجهه با موانع یا رخدادهایی که شما را از مسیر پیش‌بینی‌شده خارج می‌کنند، دچار مشکل و توقف نشوید و اجازه ندهید کل پروژه از دست برود.

کتاب استراتژی خوب استراتژی بد که خلاصه آن در وبسایت و اپلیکیشن بوکاپو موجود است، به‌خوبی تفاوت میان استراتژی خوب و بد را نشان می‌دهد و شما را برای دستیابی به یک استراتژی درست راهتمایی می‌کند.

پیشنهاد مطالعه: استراتژی کسب و کار و رشد و موفقیت شرکت ها

با معنی تاکتیک بیشتر آشنا شویم

بهترین و دقیق‌ترین استراتژی‌ها هم بی‌فایده و بدون کاربردند اگر گام‌های دقیق و هدفمندی برای رسیدن به اهداف تعیین‌شده، وجود نداشته باشد. این گام‌های هدفمند که ما را به سرمنزل مقصود می‌رسانند، همان تاکتیک‌ها هستند.

کلمه تاکتیک (tactic) از واژه یونانی taktikos منشأ می‌گیرد که می‌توان آن را تا حدودی به معنای «هنر نظم دادن و آراستن» دانست. ما امروزه این واژه را برای اشاره به اقدامات لازم برای رسیدن به یک هدف استفاده می‌کنیم.

تاکتیک‌ها اغلب حول محور بهره‌برداری صحیح از منابع در دسترس اعم از پول، نیروی انسانی، زمان یا مواد و مصالح تعریف می‌شوند. تاکتیک نسبت به استراتژی کوتاه‌مدت‌تر و دقیق‌تر هستند.

استراتژی و تاکتیک چه ارتباطی با یکدیگر دارند؟

تا به اینجا با ارائه تعاریف تاکتیک و استراتژی سعی در روشن ساختن تفاوت استراتژی و تاکتیک داشتیم. اما همانطور که گفته شد این دو مفهوم مکمل و همراه یکدیگرند. حال باید دید این دو چگونه ارتباطی با همدیگر دارند.

یک جمله کوتاه ولی مفید که می‌توانند ارتباط این دو را برای ما روشن کند، این جمله است:

استراتژیک فکر کنید و با تاکتیک عمل کنید. 

با ذکر چند مثال این جمله را بهتر توضیح می‌دهیم.

• استراتژی بر مبنای اطلاعات گسترده، برنامه‌ریزی و تأملات درونی شکل می‌گیرد. همانطور که گفتیم استراتژی، چشم‌اندازی بلندمدت دارد در حالی که تاکتیک اقدامات کوتاه‌مدت است.

برای مثال اگر استراتژی بازاریابی شما این باشد که عملکرد خود را در فضای مجازی بهبود دهید، بنابراین تاکتیک‌های شما می‌تواند چنین چیزهایی باشد:

• انتخاب بهترین پلتفرم‌ها برای ارائه کسب‌وکار خود
• تعیین نوع تبلیغات و پیام‌هایی که باید به مخاطبان عرضه کنید
• بهترین راه‌های ارتباط با مخاطب
• و…

• استراتژی و تاکتیک، با هم برای رسیدن به یک هدف مشترک، عمل می‌کنند. نه استراتژی و نه تاکتیک، هیچ‌کدام به تنهایی نمی‌توانند شما را به اهدافتان برساند.

برای مثال اگر استراتژی شما صعود به یک قله و انتخاب بهترین راه برای صعود باشد، تاکتیک‌های شما پوشیدن کفش و لباس مناسب، استفاده از تجهیزات ایمنی و کوهنوردی، زمان مناسب برای صعود و… خواهد بود.

همانطور که واضح است استراتژی شما بدون به کارگیری این تاکتیک‌ها محقق نخواهد شد و تاکتیک‌ها هم بدون استراتژی که نقشه راه شماست، بی‌استفاده‌اند.

بر این اساس اگرچه آگاهی از تفاوت استراتژی و تاکتیک مهم و حیاتی است اما باید به یاد داشته باشیم که این مفاهیم مکمل و همراه یکدیگرند و برای رسیدن به هدف نیازمند هر دو آنها هستیم.

پیشنهاد مطالعه: مدیریت استراتژیک چیست و چه مزایایی دارد؟

نتیجه‌گیری:

تاکتیک و استراتژی دو مفهوم متفاوت اما مرتبط و هم‌سو هستند که آشنایی با تفاوت آنها و مفهومشان برای به کارگیری مؤثر آنها در زمینه‌های مختلف از جمله مدیریت کسب‌وکار بسیار مهم است.

استراتژی به رویکردی بلندمدت اشاره دارد که اهداف نهایی و راه رسیدن به آنها را آشکار می‌سازد. تاکتیک‌ها در واقع گام‌های کوچک و کوتاه‌مدتی هستند که برای رسیدن به اهداف مشخص‌شده در استراتژی به ما کمک می‌کنند.