ثبت نام و دریافت هدیه
از دست دادن حافظه یکی از رازآلودترین اتفاقاتی است که در مغز انسان‌ها رخ می‌دهد و انواع فراموشی به شکل‌های مختلف می‌تواند زندگی افراد را تحت‌تأثیر قرار دهد.
در بسیاری از فیلم‌ها و داستان‌های معمایی و رازآلود دیده‌ایم که افراد دچار یکی از انواع مختلف فراموشی می‌شوند و هویت خودشان و اطلاعاتی که درباره زندگی‌شان دارند را از خاطر می‌برند. اما معمولاً فراموشی در زندگی واقعی به این شکل ظاهر نمی‌شود.
در این مقاله از مجله بوکاپو قصد داریم پرده از این اتفاق مرموز برداریم و درباره ماهیت از دست دادن حافظه، انواع و اقسام فراموشی، علایم آن و در انتها درمان‌های در دسترس برای فراموشی صحبت کنیم. تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.
فراموشی چیست و چرا دچار آن میشویم؟
وضعیتی به نام فراموشی (amnesia) زمانی رخ می‌دهد که فرد دیگر قادر نباشد اطلاعات ذخیره‌شده در حافظه‌اش را به یاد بیاورد. فراموشی انواع بسیار گوناگونی دارد که علایم آنها ممکن است با یکدیگر هم‌پوشانی داشته باشند. حتی ممکن است چند نوع به صورت همزمان در یک فرد بروز کند.
فراموشی در واقع به از دست دادن حافظه (به ویژه اختلال در حافظه بلندمدت) در مقیاس وسیع گفته می‌شود و به دلیل بیماری، آسیب به سر یا تروماهای روانشناختی رخ می‌دهد.
توانایی ما انسان‌ها در به یاد آوردن اتفاقات، اطلاعات و تجربه‌هایمان، حاصل عملکرد چند فرایند پیچیده در مغز است. تاکنون محققان نتوانسته‌اند دقیقاً متوجه شوند که وقتی فرد چیزی را به خاطر می‌سپارد یا اطلاعات ذخیره شده در مغز را بازیابی می‌کند، چه اتفاقاتی در مغز رخ می‌دهد.
زمانی که فردی به فراموشی مبتلا می‌شود، نمی‌تواند وقایع مهم و کلیدی زندگی‌اش، دوستان و آشنایانش و اطلاعات و دانستنی‌هایی که آموخته است را به یاد بیاورد. بیشتر افراد مبتلا به فراموشی از خود و هویتشان تصویر روشنی دارند و اینگونه نیست که هیچ شناختی از خودشان نداشته باشند.
البته باید توجه داشت که اگر فردی در زندگی روزمره خود کمی فراموشکار است و مثلا کلیدها یا گوشی موبایلش را جا می‌گذارد، نمی‌توان گفت مبتلا به یکی از انواع فراموشی شده است. برای جلوگیری از فراموشکاری‌های روزمره، مطالعه خلاصه کتاب ذهن حواس‌جمع را به شما پیشنهاد می‌کنیم.
چند مورد از شایع‌ترین دلایل انواع فراموشی
- سکته مغزی
- بیماری‌هایی که باعث التهاب مغز (انسفالیت) می‌شوند از جمله عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی یا واکنش‌های خودایمنی
- – کمبود اکسیژن در مغز که می‌تواند به دلیل سکته قلبی، مشکلات تنفسی یا مسمومسیت با گاز منواکسید کربن رخ دهد
- خونریزیهای مغزی
- تومورهای مغزی در نواحی از مغز که مربوط به حافظه هستند
- آسیب و ضربه به سر
- عمل جراحی و بیهوشی
- اختلالات روانشناختی مانند اختلالات هویتی، اختلال اضطراب پس از حادثه یا اختلالات اضطرابی حاد
برای پیشگیری از بروز فراموشی، بهتر است مانند سایر اعضای بدن، به سلامت ذهن خود نیز توجه کنیم. مطالعه خلاصه کتاب پاکسازی ذهن می‌تواند در این زمینه مفید باشد.
علایم فراموشی چه هستند؟
علایمی که بیماران تجربه می‌کنند بسته به اینکه به کدام یک از انواع فراموشی مبتلا هستند می‌تواند متفاوت باشد. به صورت کلی رایج‌ترین علایم فراموشی عبارتند از:
- ناتوانی در به خاطر سپردن اطلاعات جدید
- ناتوانی در به یاد آوردن اتفاقات گذشته و اطلاعاتی که قبلاً یاد گرفته شده
- اشتباه در به یاد آوردن خاطرات؛ به یاد آوردن خاطراتی که وجود نداشته‌اند یا خاطراتی که واقعی هستند اما به شکل دیگری یا در زمان دیگری اتفاق افتاده‌اند
- از دست حافظه به صورت کامل
- احساس گیجی و ابهام
- ناتوانی در ساختن تصویر ذهنی از آینده
آشنایی با ۶ نوع از شایع ترین انواع فراموشی
برخی ویژگی‌های انواع مختلف فراموشی ممکن است مشابه یکدیگر باشند یا در یک فرد چند نوع فراموشی همزمان رخ دهد. به علاوه فراموشی می‌تواند گذرا باشد یا مدتها به طول بینجامد.
رایج‌ترین انواع فراموشی عبارتند از:
- فراموشی پیش‌گستر (Anterograde amnesia): فردی که به این نوع فراموشی مبتلاست نمی‌تواند اطلاعات جدید را به یاد بیاورد. این حالت معمولاً زمانی رخ می‌دهد که ترومای مغزی مانند ضربات شدید به سر رخ دهد. در این شرایط تمام خاطرات و اطلاعات قبل از زمان حادثه را به یاد دارد.
- فراموشی پس‌گستر (Retrograde amnesia): این حالت در نقطه مقابل حالت قبلی است و فرد اتفاقات و اطلاعات مربوط قبل از وقوع حادثه را به یاد نمی‌آورد. افراد مبتلا به این نوع از فراموشی، میتوانند اتفاقات جدیدی که بعد از حادثه رخ داده است را به یاد بیاورند.
- فراموشی عمومی گذرا: در این نوع فراموشی که به صورت موقتی اتفاق می‌افتد فرد کاملاً حافظه خود را از دست می‌دهد و در برخی موارد شدید ممکن است نتواند اطلاعات جدید را نیز به خاطر بسپارد.
- فراموشی تروماتیک: این نوع فراموشی در اثر آسیب‌های بسیار شدید به سر مانند تصادف اتومبیل رخ می‌دهد و فرد ممکن است هشیاری خود را از دست بدهد یا به کما برود. این نوع از فراموشی نیز می‌تواند گذرا باشد.
- فراموشی گسسته: در این نوع فراموشی فرد هم گذشته و هم هویت خود را فراموش می‌کند. در برخی موارد افراد هویت خود را حفظ می‌کنند اما برای فرار از رویارویی با یک حادثه تروماتیک در گذشته، آن رویداد را کاملاً فراموش می‌کنند. معمولاً این افراد پس از مدتی حافظه خود را باز مییابند اما ممکن است هیچ‌گاه آن رویداد را به یاد نیاورند.
- فراموشی ناشی از دارو: فراموشی در این حالت به دلیل مصرف برخی داروها رخ می‌دهد. برای مثال داروهایی مانند آلپرازولام، زولپیدم، کتامین و داروهای بیهوشی عمومی میتوانند باعث فراموشی شوند.
آیا فراموشی درمان دارد؟
اگر درباره بروز یکی از انواع فراموشی در خودتان نگران هستید، حتما به روانپزشک مراجعه کنید. درمان فراموشی بسته به نوع آن و علت بروز آن دارد.
فراموشی که ناشی از مصرف داروها یا مصرف مشروبات الکلی است، با قطع دارو بر اساس نظر پزشک یا از طریق سم‌زدایی بدن برطرف می‌شوند. با خروج دارو به تدریج اثرات آن بر سیستم عصبی مرکزی نیز کاهش می‌یابد و مشکلات حافظه نیز کاهش می‌یابد.
فراموشی‌هایی که در اثر ضربات خفیف به سر رخ داده‌اند، به تدریج بهبود مییابند و نیازی به درمان نیز ندارد. اما در صورت وارد آمدن ضربات شدید، در برخی موارد ممکن است فراموشی بهبود نیابد یا تا ماه‌ها طول بکشد.
آن دسته از فراموشیها که به دلیل اضطراب شدید و تروماهای روانی رخ می‌دهند نیز باید تحت نظر روانشناس یا روانپزشک و با جلسات مشاوره و روان‌درمانی درمان شوند. در صورتی که علت‌های زمینه‌ای و استرس‌زا برطرف شوند احتمال بهبودی وجود دارد.
علاوه بر این موارد، پزشک سعی می‌کند با ارائه توصیه‌ها و تمارین مختلف سعی کند فعالیت‌های مغزی شما را افزایش دهد و به بهبود وضعیت حافظه شما کمک کند.
کارهای ساده‌ای مانند تهیه چک لیست از کارهای روزانه، تنظیم کردن هشدار تلفن همراه برای یادآوری وظایفتان و قرار دادن یادداشت‌های یادآوری در معرض دید خود میتوانند در کنترل وضعیت فراموشی مفید باشند.
سخن آخر
انواع فراموشی بر اساس علت‌هایی که باعث بروز آنها می‌شوند، بسیار متعدد و گوناگون است. دلایل مختلفی مانند آسیب به سر، بیماری‌های درگیر کننده مغز و اعصاب مرکزی، تروماهای روانشناختی و برخی داروها میتوانند باعث بروز فراموشی شوند.
سکته مغزی، انسفالیت، خونریزیهای مغزی، تومورهای مغزی در نواحی مربوط به حافظه، آسیب و ضربه به سر، عمل جراحی و بیهوشی و اختلالات روانشناختی میتوانند باعث بروز فراموشی شوند.
درمان فراموشی بسته به علت آن متفاوت است. برخی فراموشیها به تدریج و با گذر زمان بهبود مییابند. برخی دیگر با قطع داروها یا عدم مصرف الکل از بین میروند. برخی دیگر نیز با برطرف شدن خاطرات تروماتیک و اضطرابهای انباشته بهبود مییابند.
