استقلال فکری: چگونه قدرت تفکر مستقل باعث موفقیت شما خواهد شد؟

انسان‌ها معمولاً، به صورت خودآگاه یا ناخودآگاه، تمایل دارند علایق، باورها و اعتقادات خود را از جامعه خود وام بگیرند و همرنگ جماعت شوند. شاید به همین دلیل است که درباره استقلال فکری به عنوان یکی از مهارت‌های مهم زندگی کمتر شنیده‌ایم.

تفکر مستقل اگرچه در جوامع باستانی و ابتدایی، که کاملاً بر زندگی دسته‌جمعی استوار بودند، مفهومی ناشناخته به شمار می‌آمد اما اکنون در زندگی مدرن و پیچیده کنونی اهمیت خود را بازیافته است.

بنابراین در این مقاله از مجله بوکاپو به سراغ این مهارت پراهمیت رفته‌ایم و می‌خواهیم درباره تعریف تفکر مستقل، ویژگی‌ها و راه‌های کسب آن صحبت کنیم. تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.

استقلال فکری به چه معناست؟

تفکر مستقل به معنای توانایی متفاوت نگاه کردن به مسائل و موضوعات مختلف، داشتن دیدگاهی جدید و بعضاً مغایر با دیدگاه عموم و به چالش کشیدن باورهای رایج در مورد یک مسئله است.

ارائه ایده‌های جدید، راه‌حل‌های مبتکرانه و تصمیم‌گیری براساس واقعیت‌ها و تحلیل‌های شخصی و در یک کلام متکی بودن به قوای عقلانی و تحلیلی شخصی، از دیگر جنبه‌های تفکر مستقل است.

استقلال فکری به ما کمک می‌کند در فکر و عمل متمایز باشیم و همرنگ جماعت عمل نکنیم و نیندیشیم. در دنیایی که بسیاری از امور از دنیای علم گرفته تا دنیای کسب‌وکار و تجارت، برخورداری از تفکر مستقل باعث می‌شود دست به خلق ایده‌های جدیدی بزنیم که هم باعث تمایز و پیشرفت خودمان و هم باعث دستیابی به راه‌حل‌های جدید و خلاقانه می‌شود.

علاوه بر این‌ها، در شناخت فرصت‌های جدید نیز ما را یاری می‌کند. اگر در چالش‌ها و بحران‌ها از توانایی تفکر مستقل بهره‌ بگیریم، می‌توانیم از زوایایی به مشکلات نگاه کنیم، که دیگران نگاه نمی‌کنند. و فرصت و راه‌حل‌هایی را بیابیم که دیگران بی‌اعتنا از کنارشان رد می‌شوند.

از سوی دیگر فقدان فکر مستقل، باعث آسیب‌پذیری در برابر دیگران و تأثیرپذیری بیش از حد از عقاید و باورهای عموم می‌شود. اگر شما خودتان نتوانید فکر کنید و تصمیم بگیرید، دیگران در نهایت به جای شما فکر خواهند کرد و تصمیم خواهند گرفت!

در چنین شرایطی همواره مورد تهاجم دیگران قرار خواهید گرفت و دیگران عقاید خود را به شما تحمیل خواهند کرد. سردرگمی، خدشه‌دار شدن عزت نفس و تبدیل شدن به آدمی منفعل و باری به هر جهت، از تبعات نداشتن تفکر مستقل به شمار می‌آید.

خلاصه کتاب سوالات زیبا

قدرت پرس‌وجو در ایجاد ایده‌هایی فوق‌العاده

وارن برگر

در ۱۷ دقیقه مطالعه کنید

مشاهده کتاب سوالات زیبا

اهمیت تفکر مستقل

بنابراین استقلال فکری که از ویژگی‌های مهم تفکر انتقادی به شمار می‌آید، در تمام ابعاد زندگی، در محیط کار و تحصیل، در تعاملات دوستان و روابط عاطفی، نقش پررنگ و پراهمیتی دارد. برخورداری از تفکر مستقل باعث رشد شخصی و پیشرفت محیط پیرامون شما خواهد شد.

البته باید توجه داشت این به معنای بی‌نیازی از مشورت یا کمک دیگران یا استفاده نکردن از داده‌ها و اطلاعات و… نیست. بلکه به این معناست که شما به خوبی از نقاط قوت و ضعف تفکر خود آگاهید و می‌دانید در چه موارد و زمان‌هایی باید به سراغ دیگران بروید و از آنها کمک بگیرید.

ضمن اینکه افراد مستقل از لحاظ فکری حتی زمانی که از دیگران کمک می‌گیرند، باز هم آن را تحلیل و آنالیز می‌کنند و از عواقت و نتایج آن آگاه می‌شوند و سپس دست به عمل می‌زنند.

نشانه‌های افرادی که از لحاظ فکری مستقل هستند

بنابر آنچه در قسمت قبل گفته شد، کسانی که مستقل می‌اندیشند بر اساس ادراک و قضاوت‌های خود تصمیم می‌گیرند و به جای آنکه دیدگاه‌های خود را با آنچه جامعه «نرمال» می‌داند یا عموم مردم به آن باور دارند، انطباق دهد؛ بر اساس آگاهی خود فکر می‌کند.

شاید شما بخواهید بدانید که از استقلال فکری برخوردار هستید یا خیر، به همین دلیل در این بخش می‌خواهیم ویژگی‌های افراد مستقل از لحاظ فکری را بررسی کنیم.

اما پیش از آن از شما می‌خواهم به سه پرسش زیر پاسخ بدهید، اگر پاسخ شما به این سوالات مثبت باشد، به احتمال زیاد یک متفکر مستقل هستید و باید ویژگی‌هایی که در ادامه می‌آید را هم داشته باشید.

اگر پاسخ شما به این سه سوال مثبت است پس متفکر مستقلی هستید که از این ویژگی‌ها برخوردار است:

• شما از زیر سوال بردن بالادستان خود نمی‌ترسید.

افرادی که مستقل می‌اندیشند به مدیران، رووسا، اساتید و کسانی که مرتبه بالاتر و تجارب بیشتری دارند، احترام می‌گذارند اما می‌دانند که در صورت لزوم باید نظرات خود را مطرح کنند؛ چرا که احتمالاً نظرات آنها می‌تواند نتایج سودمندی داشته باشد.

برای مثال اگر مدیر شما در محل کار، یک فرایند کاری را طراحی کرده است و شما به عنوان کارمندی که مستقل می‌اندیشد شاید با بخشی از این طراحی موافق نباشید و پیشنهاد تغییر طرح را می‌دهید. چنین تغییری در نهایت می‌تواند برای رشد شرکت شما سودمند باشد.

• شما هر چیزی را که بشنوید فوراً نمی‌پذیرید.

یک متفکر مستقل همواره با دیده تردید به مسائل و شنیده‌ها نگاه می‌کند. به این معنا که هر حرف و ادعایی را بدون بررسی، تحقیق و استدلال نمی‌پذیرد.

• شما به باورهای عموم اتکا نمی‌کنید.

افراد دارای استقلال فکری آنچه که عموم به آن باور دارند را مورد سوال قرار می‌دهند و این کار را به جهت اینکه خود را متمایز جلوه دهند یا خودنمایی کنند، انجام نمی‌دهند. آنها به خودنمایی و فخرفروشی علاقه ندارند بلکه هدف آنها از زیر سوال بردن باورهای عموم، کشف حقیقت و یافتن صحیح‌ترین باور است. این افراد باورهای رایج در جامعه را از زاویه دید تفکر انتقادی می‌بینند.

خلاصه کتاب راهنمای تفکر نقادانه

پرسیدن سوال‌های به جا

نیل‌ براون و استوارت ام. کیلی

در ۵۱ دقیقه مطالعه کنید

مشاهده کتاب راهنمای تفکر نقادانه

• شما به جستجو و کاوش علاقمند هستید.

لازمه بهره‌مندی از این ویژگی، داشتن اطلاعات و داده‌های دقیقی است که بتوان براساس آنها استدلال و تصمیم‌گیری کرد. بنابراین افراد مستقل از لحاظ فکری، به جستجو علاقمند هستند و می‌توانند به خوبی در منابع مختلف جستجو کنند و بهترین و معتبرترین اطلاعات را استخراج نمایند.

• شما به خودتان اعتماد دارید.

داشتن اعتماد به نفس یکی از ویژگی‌های مهم افراد دارای تفکر مستقل است. این افراد به دلیل داشتن اطلاعات زیاد و مطالعه و جستجوی دائمی، به خودشان و نظراتشان اعتماد دارند. همچنین آنها در تصمیم‌گیری‌ها، بعد از انجام بررسی‌های کافی، با اعتماد و قدرت تصمیم‌گیری کرده و تصمیم خود را عملی می‌کنند.

راهکارهایی برای افزایش استقلال فکری

حال که با اهمیت و نتایج سودمند برخورداری از این توانایی آگاه شدید، با استفاده از راهکارهای زیر می‌توانید استقلال فکر خود را تقویت کنید.

• بخوانید و بخوانید و بخوانید

مطالعه کردن و آشنایی با آراء و نظرات دیگران و دیدن جهان از زاویه دید دیگران، می‌تواند به عمق و گستره تفکرات شما بیفزاید. با آگاهی از آنچه دیگران می‌اندیشند نگاه خود را وسعت ببخشید. به ویژه اگر کتاب‌ها یا مقالاتی را بخوانید که با باورهای خودتان در تضاد باشد.

• از زوایای دیگر به مسائل نگاه کنید.

سعی کنید همواره از دیدگاهی مخالف با دیدگاه خودتان هم مسایل را بررسی کنید. مثلاً از خودتان بپرسید چه دلایلی می‌تواند برای درست بودن این دیدگاه (که مخالف نظر خودتان است) وجود داشته باشد؟

• با افرادی که مثل شما نمی‌اندیشند در ارتباط باشید.

از دایره امنتان خارج شوید و با کسانی هم‌صحبت شوید که مخالف شما فکر می‌کنند. یا با کسانی که هم‌سن، هم‌نژاد،‌ همکار یا هم‌رشته‌ای شما نیستند صحبت کنید و از تجاربشان آگاه شوید. هرچه بیشتر بشنوید به دیدگاه خودتان وسعت می‌بخشید.

سخن آخر

استقلال فکری یکی از ابعاد مهم تفکر انتقادی است که باعث رشد شخصیتی افراد می‌شود. برخورداری از تفکر مستقل با مطالعه، جستجو و تحقیق، بررسی دقیق شواهد و واقعیت‌ها و آشنایی با تفکرات گوناگون حاصل می‌شود.