ثبت نام و دریافت هدیه
اسکیزوفرنی (شیزوفرنی یا روان‌گسیختگی) که پیش‌ترها جنون جوانی نیز نامیده می‌شد، یک اختلال روانی شدید و جدی است که براساس آمار سازمان جهانی بهداشت تا سال ۲۰۲۲، تقریباً ۲۴ میلیون نفر را در سراسر جهان درگیر خود ساخته.
اسکیزوفرنی به دلیل عوارض نامطلوب و اثرات نامطلوبی که بر افراد دارد، در گذشته، نوعی جنون و دیوانگی تمام‌عیار دانسته می‌شد. در این مقاله از مجله بوکاپو قصد داریم با ماهیت بیماری اسکیزوفرنی، نشانه‌ها، دلایل ابتلا به آن و سیر این بیماری بیشتر آشنا شویم.
اسکیزوفرنی چیست؟
اسکیزوفرنی یا شیزوفرنی (Schizophrenia) نوعی اختلال روانی شدید است که با دورههای مداوم یا عودکننده روانپریشی همراه است. این بیماری عمدتاً در سنین جوانی تا اوایل دهه ۳۰ سالگی بروز پیدا میکند و تاحدودی در مردان شایع‌تر ست.
این بیماری عمدتاً با توهم و هذیان همراه است و عوارض و علایم این بیماری از اوایل بزرگسالی به صورت تدریجی شروع شده و بسیاری از آنها تا پایان عمر نیز برطرف نمی‌شوند.
بسیاری از افراد مبتلا به اسکیزوفرنی به سایر اختلالات روانی مانند اختلالات افسردگی، اختلالات اضطرابی، اختلال وسواس فکری – عملی و سوءمصرف مواد مخدر مبتلا هستند.
با رایج‌ترین نشانه های اسکیزوفرنی آشنا شوید
اسکیزوفرنی با تغییرات بارز و آشکار در ادراک، افکار و رفتار افراد مبتلا مشخص می‌شود. به صورت کلی، علایم این بیماری را می‌توان به سه دسته علایم مثبت، منفی و شناختی تقسیم کرد.
علایم مثبت، علایمی هستند که وجود آنها محدود به اسکیزوفرنی نیست و در اختلالات روانپریشی دیگر نیز دیده می‌شوند. این علایم عبارتند از:
- توهم
توهم‌هایی که بیماران اسکیزوفرنی تجربه می‌کنند معمولاً توهم‌های شنیداری هستند. در موارد شدیدتر، این توهم می‌تواند حواس دیگری مانند بینایی و لامسه را نیز درگیر کند. این توهم‌ها با هذیان‌هایی که بیماران تجربه می‌کنند نیز مرتبط هستند.
پیشنهاد مطالعه: توهم چیست و مهم‌ترین دلایل توهمات ذهنی چه هستند؟
- هذیان
بیشتر بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی، هذیان را تجربه می‌کنند. این هذیان‌ها عجیب و آزاردهنده‌اند و در اوایل بیماری، فرد آنها را متعلق به خود نمی‌داند. بیمار معتقد است این افکار و احساسات متعلق به خودش نیستند و از خارج وارد ذهن او شده‌اند.
برخی از هذیان‌هایی که این افراد تجربه می‌کنند باعث می‌شود فکر کنند دیگران درصدد آسیب رساندن به آنها هستند یا بیمار در تصورات هذیانی‌اش، خود را شخص مهمی می‌پندارد و فکر میکند قدرت‌های ماورایی دارد.
- اختلالات تفکر
این اختلالات که در افراد اسکیزوفرنیک دیده می‌شود می‌تواند به صورت ناتوانی در تفکر و گفتار نامنظم تظاهر کند. برخی از بیماران اختلال سالاد واژه یا درهم‌گویی را تجربه می‌کنند که به معنای ارائه گفتار درهم و برهم، اشتباه و مخلوط بی‌ربطی از واژه‌هاست.
علائم منفی بیماری اسکیزوفرنی، پاسخ‌های عاطفی طبیعی یا فرایندهای فکری مختلف را درگیر میکند. این علایم به ۵ نوع شایع تقسیم‌بندی می‌شوند:
- کم عاطفگی؛ به معنای ناتوانی در بروز احساسات به شکل صحیح و مناسب
- کم حرف شدن
- آنهدونیا به معنای عدم درک لذت و فقدان تمایلات مختلف (مانند میل جنسی)
- مردمگریزی و عدم تمایل به برقراری رابطه با دیگران
- بی‌انگیزگی
اختلالات شناختی، آخرین دسته از علایم اسکیزوفرنی هستند که بیش از سایر علامت‌ها تداوم می‌یابند. این دسته از اختلالات با کاهش ضریب هوشی، کاهش حافظه کلامی، نقص در درک بصری، اختلال در شناخت اجتماعی، مثلاً ناتوانی درک احساسات چهره و اختلال در حل مسئله مشخص می‌شوند.
آشنایی با مراحل اسکیزوفرنی و سیر بروز آن
سیر پیشرفت بیماری اسکیزوفرنی را می‌توان در سه مرحله بررسی کرد:
- مرحله آغازین یا پرودرم که اولین مرحله بیماری است
در این مرحله، هنوز علایم به صورت کامل و مشخص بروز پیدا نکرده‌اند. به همین دلیل، تشخیص بیماری در این مرحله دشوار است. علائم این مرحله عبارتند از گوشه‌گیر شدن، از دست دادن علاقه به فعالیت‌های موردعلاقه، اختلالات خواب، ناتوانی در بیان احساسات و تغییر در اشتها.
- مرحله فعال
در این مرحله، علائمی که پیش‌تر به آنها اشاره شد، به صورت واضح و مشخص بروز می‌یابند. علائمی همچون هذیان، توهم، اختلال گفتار و… در این مرحله آشکار می‌شود. به نوعی این مرحله را می‌توان فاز حاد بیماری دانست که در آن بیشتر علائم در شدیدترین حالت ظاهر می‌شوند.
- مرحله باقیمانده
این مرحله، در صورتی که بیمار تحت درمان قرار گیرد، تاحدودی شبیه به مرحله مقدماتی است و از شدت علائم کاسته می‌شود و از چیزهایی مانند توهم و هذیان خبری نیست.
اگر تا این بخش از مقاله، همراه ما آمده‌اید، شاید به مطالعه بیشتر در زمینه اختلالات روانی علاقه‌مند باشید. در همین راستا، کتاب سایکوپات می‌تواند گزینه خوبی برای شما باشد.
دلایل ابتلا به اسکیزوفرنی؛ چه عواملی در بروز این بیماری نقش دارند؟
دلایل ابتلا به اسکیزوفرنی را به صورت کلی می‌توان در دو گروه جای داد: دلایل ژنتیکی و دلایل محیطی.
- دلایل ژنتیکی
معمولاً مهم‌ترین عاملی که می‌تواند فرد را مستعد ابتلا به اسکیزوفرنی کند، داشتن یک خویشاوند درجه یک مبتلا به این بیماری است. افرادی که والدینشان مبتلا به این بیماری باشند تا ۱۰ درصد بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به این بیماری هستند.
همچنین، مشخص شده است که وجود برخی ژن‌های خاص می‌تواند در بروز بیماری اسکیزوفرنی نقش داشته باشد. برای مثال، ۵ درصد موارد اسکیزوفرنی را می‌توان با افزایش تعداد کپی‌های برخی ژن‌ها مرتبط دانست.
- دلایل محیطی
دامنه دلایل محیطی‌ای که در بروز اسکیزوفرنی دخالت دارد، حتی می‌تواند به قبل از تولد بازگردد. برای مثال، تنش‌هایی که مادر در دوران بارداری تجربه میکند، سوءتغذیه مادر در بارداری یا تغییرات شدید هورمونی می‌تواند در بروز اسکیزوفرنی در فرزند موثر باشد.
یکی دیگر از دلایل محیطی که به سبک زندگی افراد مربوط می‌شود، مصرف مواد مخدر است. مخدرهایی مانند ماری‌جوانا، کوکائین، شیشه و ال اس دی، از جمله مخدرهایی هستند که باعث رشد و پیشرفت اسکیزوفرنی می‌شوند.
به علاوه، حدود ۹۰ درصد مبتلایان به اسکیزوفرنی دچار وابستگی به نیکوتین هستند و مصرف نیکوتین حتی بر عملکرد داروهایی که برای درمان این بیماران تجویز می‌شود نیز اثر سوء دارد.
آیا بین اسکیزوفرنی و روابط عاطفی و حرفه ای ارتباطی وجود دارد؟
اسکیزوفرنی می‌تواند از چند زاویه مختلف بر روابط افراد مبتلا، چه در محیط خانواده و چه در محیط کار اثر بگذارد. همان‌طور که در بخش علائم بیماری گفته شد، بیماران اسکیزوفرنی به‌تدریج گوشه‌گیر و منزوی شده و علاقه خود به ایجاد رابطه با دیگران از دست می‌دهند.
از سوی دیگر، علایمی که بیماران تجربه می‌کنند مانند توهم و هذیان می‌تواند برای شریک زندگی آنها آزاردهنده باشد و روابط آنها را سرد کند. به‌علاوه، کاهش احساسات و عواطف و کاهش میل جنسی، می‌تواند بر روی کیفیت روابط همسران تأثیرات منفی داشته باشد.
در محل کار نیز بیماران اسکیزوفرنیک نمی‌توانند رابطه مناسب و کارآمد با همکاران خود برقرار کنند. آنها از حضور در جمع همکاران و جلسات اجتناب می‌کنند و نمی‌توانند ارتباط خوبی با دیگران برقرار سازند. به‌علاوه، عوارض بیماری باعث کاهش بهره‌وری و ناکارآمدی در محل کار می‌شود و این بیماران ممکن است قادر به انجام وظایفشان نباشند.
پیشنهاد مطالعه: شناخت انواع اختلالات شخصیتی و روش‌های درمان آنها
آیا درمان اسکیزوفرنی امکان‌پذیر است؟
بیماری اسکیزوفرنی درمان قطعی و مشخصی ندارد. بیشتر افراد مبتلا باید علاوه‌بر درمان‌های حمایتی و مشاوره‌های منظم با روان‌شناسان، تحت دارودرمانی نیز قرار بگیرند.
در درجه اول، حمایت روانی از بیمار و نشان دادن عشق و علاقه به وی بسیار اهمیت دارد. بیمار باید از جانب اطرافیانش محبت و امنیت دریافت کند. در گام دوم، دارودرمانی و استفاده از داروهای ضدروان‌پریشی قرار دارد.
ورزش منظم، قطع مصرف سیگار و مخدرها و ملاقات منظم با روان‌شناس و درمان اختلالات همراه، مانند افسردگی، از جمله مهم‌ترین اقدامات حمایتی هستند که باید برای این بیماران انجام شود.
پیشنهاد مطالعه: چگونه سلامت روان داشته باشیم؟
با برخی افراد مشهور مبتلا به اسکیزوفرنی آشنا شوید
اگر فیلم مشهور و زیبای ذهن زیبا را دیده باشید، حتماً با یکی از بزرگترین ریاضی‌دانان جهان، یعنی جان نش آشنا هستید. جان نش، ریاضی‌دان بزرگ و برنده نوبل اقتصاد بود که بیش از ۳۰ سال مبتلا به اسکیزوفرنی بود.
نش از توهمات شدید، به ویژه توهمات شنیداری رنج می‌برد و این صداهای غیرواقعی او را مجبور به انجام کارهایی برخلاف میل خودش می‌کردند. این توهمات به تدریج شکل بصری پیدا کرد و زندگی عاطفی و کاری او را تا مرز فروپاشی پیش برد.
او حتی مدتی در بیمارستان روانی بستری بود و با مراقبت پزشکان و حمایت‌های همسرش، به تدریج اندکی بهبود پیدا کرد. اما درنهایت او با آگاهی از ابعاد بیماری و نادیده گرفتن آگاهانه و عامدانه توهماتش توانست بر بیماری غلبه کند. جان نش پس از ۳۰ سال مبارزه با این بیماری، سال ۲۰۱۵ در سانحه تصادف درگذشت.
ریچارد براتیگان نویسنده مشهور امریکایی که رمان مشهور صید قزل‌آلا در آمریکا را نوشته است نیز به اسکیزوفرنی مبتلا بود. او در جوانی، مدتی در بیمارستان بستری بود و سپس به نویسندگی روی آورد. اما در این مدت، او همواره با اسکیزوفرنی، افسردگی و اعتیاد به الکل دست‌وپنجه نرم می‌کرد.
براتیگان سرانحام در یک روز عادی که با دوستانش به شکار رفته بود و بیش از همیشه نیز الکل مصرف کرده بود، با شلیک یک گلوله به زندگی خود خاتمه داد.
سخن آخر
اسکیزوفرنی یک اختلال روانی شدید است که با توهم، هذیان، اختلالات رفتاری و شناختی مشخص می‌شود. این بیماری بر ابعاد مختلف زندگی افراد، از جمله روابط کاری و عاطفی، اثر سوء دارد و درمان آن با دارودرمانی و حمایت روانی میسر است.
اسکیزوفرنی نوعی اختلال روانی شدید است که با دورههای مداوم یا عودکننده روانپریشی همراه است. این بیماری عمدتاً در سنین جوانی تا اوایل دهه ۳۰ سالگی بروز پیدا میکند. توهم، هذیان، اختلالات گفتاری و رفتاری، مردمگریزی و اختلالات شناختی از علائم این بیماری هستند.
درمان قطعی و مشخصی برای اسکیزوفرنی وجود ندارد. اما دارودرمانی، حمایت روانی، جلسات منظم روانشناسی و درمان بیماری‌های جانبی، مانند افسردگی، می‌توانند تا حد زیادی از شدت علائم آزاردهنده بیماری بکاهد.
