ثبت نام و دریافت هدیه
چندین سال پیش وقتی بچه‌مدرسه‌ای بودیم، ماجرایی برایمان اتفاق افتاد که اولین مواجهه ما با یکی از انواع فوبیا (Types of phobia) بود. داستان از این قرار بود که در حیاط مدرسه‌مان یک کانکس بزرگ گذاشته بودند که از سطح زمین فاصله داشت.
این فاصله آنقدری بود که می‌شد زیر کانکس نشست. روزی تصمیم گرفتیم یکی از همکلاسی‌هایمان را ببریم زیر کانکس. اول با خواهش و تمنا شروع کردیم، اما از ما اصرار و از او انکار. دست آخر گفت:«آخه می‌ترسم، اونجا تنگه، نکنه گیر کنیم؟»
سعی کردیم نشانش بدهیم که خارج شدن از آنجا چقدر راحت است. اما همچنان مقاومت می‌کرد. ما هم قانع نشدیم و دستش را گرفتیم و وادارش کردیم برود زیر کانکس. بچه بیچاره زیر کانکس عرق از سر و رویش می‌ریخت و دست‌هایش می‌لرزید.
درست زمانی که ما داشتیم اثبات می‌کردیم «دیدی ترس نداشت؟» دوست بیچاره‌مان نفسش تنگ شد و دستش را گذاشت روی قفسه سینه‌اش. چیزی نمانده بود از حال برود. حالا نوبت وحشت ما بود. بچه‌ها را صدا زدیم و از زیر کانکس خارجش کردیم.
فوبیا یا اختلال هراس یکی از رایج‌ترین مشکلات روانشناختی است که بسیاری از مردم در سراسر جهان با آن درگیر هستند و گاهی این اختلال به حدی شدید می‌شود که می‌تواند زندگی روزمره ما را فلج کند.
اگر می‌خواهید با انواع فوبیا، دلایل بروز و راهکارهای مقابله با آن آشنا شوید، تا انتهای این مقاله از مجله بوکاپو با ما همراه باشید.
انواع فوبیا را بیشتر بشناسیم
فوبیا یکی از انواع اختلالات اضطرابی است که از دیگر اختلالات شایع‌تر هستند. بررسی‌ها نشان می‌دهد ۱/۹ درصد آمریکایی‌ها، یعنی بیش از ۱۹ میلیون نفر، از یکی از انواع فوبیا رنج می‌برند.
بنابراین با توجه به شیوع بالای این اختلال و تأثیرات قابل‌ملاحظه آن بر کیفیت زندگی، شناخت دلایل بروز، انواع و راهکارهای مقابله با آن بسیار مهم است. اما اجازه دهید پیش از بررسی انواع فوبیا، درباره اینکه فوبیا چیست صحبت کنیم.
اختلال هراس یا فوبیا یکی از انواع اختلالات اضطرابی است که به معنای ترس دائمی، شدید و غیرمنطقی از یک شی یا یک موقعیت است. فوبی یا فوبیا (Phobia) ریشه یونانی دارد و از نام یکی از خدایان اسطوره‌ای یونان به نام «فوبوس» گرفته شده است.
در واقع علی‌رغم اینکه فرد می‌داند ترسش توجیه منطقی ندارد، توان کنترل آن و مواجهه با موقعیت هراس‌آور را ندارد. فوبیا در برخورد و مواجهه با محرک‌ها ایجاد می‌شود. به این معنی که یک موقعیت یا یک شی باعث می‌شود پاسخ اضطرابی شدید و هراس بسیار زیاد در فرد ایجاد شود.
زمانی که چنین وضعیتی به صورت غیرقابل توجیه و به مدت بیش از ۶ ماه ادامه داشته باشد و فرد قادر به مدیریت آن نباشد، فرد به بیماری فوبیا مبتلا شده است. بیش از ۸۰ نوع فوبیا وجود دارد و برخی از آنها بسیار نادر هستند. به طور کلی همه انواع فوبیا را می‌توان در سه دسته کلی طبقهبندی کرد:
-
فوبیاهای خاص
این دسته از فوبیاها به هراس شدید از یک موقعیت یا شی خاص اشاره دارد که در ادامه بیشتر به آن خواهیم پرداخت.
-
فوبیای اجتماعی یا اختلال اضطراب اجتماعی
اختلال اضطراب اجتماعی یکی از انواع اختلالات اضطرابی است که در آن فرد نسبت به حضور در موقعیت‌های اجتماعی احساس ترس و هراس شدید دارد.
در اثر این نوع فوبیا فرد ممکن است تا مدت‌ها از خانه خارج نشود و در موارد شدید حتی از حضور در محل کار یا تحصیل اجتناب کند. این اختلال می‌تواند بسیار ناتوان‌کننده باشد و زندگی روزمره و معمول افراد را کاملاً تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
پیشنهاد مطالعه: اختلال اضطراب فراگیر چیست و روش‌های رهایی از آن کدام‌اند؟
-
آگورافوبیا یا بازارهراسی
افراد مبتلا به این نوع از فوبیا، از حضور در مکان‌های باز، وسیع و شلوغ بسیار می‌ترسند و دچار اضطراب شدید و حتی گاهی حملات پانیک میشوند
این افراد نمی‌توانند در مکان‌هایی مانند مراکز خرید، بازارها، کنسرت یا پایانه‌های مسافربری بزرگ حضور پیدا کنند. آگورافوبیا معمولاً با افکار اضطراب‌آور درباره حضور در جمع مثلاً غش کردن در برابر دیگران همراه است.
فوبیا های خاص، همه ترس‌های عجیب ما
آیا می‌دانستید فوبیایی وجود دارد به نام فوبیای سرخس؟! یا مثلاً می‌دانستید یکی از انواع فوبیا، فوبیای اردک است؟ دنیای فوبیاها واقعاً گسترده است، در واقع به تعداد همه آدم‌های جهان، فوبیا وجود دارد.
همانطور که در ابتدای مقاله گفته شد هراس‌ها یا فوبیاهای خاص، ترس‌های غیرمنطقی نسبت به یک موضوع یا موقعیت خاص است. فوبیاهای خاص خود به پنج دسته تقسیم میشوند:
-
هراس از حیوانات
ترس شدیدی که عامل آن مواجهه با حیوانات مختلف مانند حشرات، مار، عنکبوت و غیره باشد.
-
هراس از عوامل طبیعی
ترس از اتفاقات و عواملی که بهطور طبیعی وجود دارند یا رخ می‌دهند. مانند ترس از توفان، ترس از تاریکی و ترس از ارتفاع.
-
هراس شدید از موقعیت‌های پزشکی
مانند ترس از زخم، تصاویر جراحی، خون و … .
-
هراس موقعیتی
ترس‌هایی که به واسطه قرار گرفتن در یک موقعیت خاص اتفاق می‌افتند، ترس از فضاهای بسته (کلاستروفوبیا)، ترس از دندان‌پزشکی، تونل، آسانسور و … .
-
هراس‌های دیگر
که در دسته‌های بالا نمی‌گنجد؛ مانند ترس از مرگ، بیماری و … .
علت فوبیا چیست؟ ۵ دلیل اصلی ابتلا به فوبیا
تاکنون دلایل مشخص و دقیقی برای ابتلا به فوبیا شناخته شده است. مجموعه‌ای از عوامل ژنتیکی و محیطی مختلف می‌توانند در بروز فوبیا نقش داشته باشند. بخشی از مواردی که می‌توانند باعث تجربه انواع فوبیا شوند عبارتند از:
-
حوادث یا تروماهای گذشته
برخی رخدادهایی که در گذشته برای ما اتفاق افتاده‌اند، می‌توانند آثار و تبعات طولانی‌مدتی داشته باشند، به گونه‌ای که تا سال‌ها پس از آن واقعه، احساس ما نسبت به آن دستخوش تغییر شود.
برای مثال اگر در کودکی همیشه هنگام سفر هوایی، دچار آشفتگی، تهوع و اضطراب می‌شدید، احتمال اینکه در سال‌های بعد دچار فوبیا نسبت به پرواز شوید، بسیار زیاد است.
بنابراین رهایی از اثرات روانی نامطلوب این تروماها می‌تواند در کاهش ابتلا به انواع فوبیا مؤثر باشد. کتاب زندگی خود را بیافرینید در این مسیر می‌تواند بسیار مفید باشد.
-
پاسخ‌های تثبیت‌شده از دوران کودکی
احتمال اینکه فوبیای شما ریشه در دوران کودکیتان داشته باشد بسیار زیاد است. برای مثال ممکن است والدین شما همواره بسیار نگران یا مضطرب بوده باشند. این مسئله می‌تواند بر چگونگی مواجهه شما با مسائل و توان شما برای غلبه بر اضطراب، در بزرگسالی اثر بگذارد.
ممکن است والدینتان در دوران کودکی شما را دائماً از چیزی ترسانده باشند و این ترس در دوران بزرگسالی همچنان باقی مانده و به مرور شدیدتر شده باشد. والدینی که می‌خواهند در آینده از چنین آسیب‌هایی در فرزندشان جلوگیری کنند می‌توانند کتاب والدین سمی را مطالعه کنند.
-
واکنش‌ها و پاسخ‌ها به حملات پانیک یا ترس
شاید شما تجربه بروز حملات پانیک در پاسخ به برخی موقعیت‌های اضطراب‌آور را داشته باشید. پس از تجربه چنین حملاتی، ممکن است احساس شرمندگی و خجالت‌زدگی بکنید.
گاهی ممکن است اطرافیانتان در خصوص این حملات حرف‌هایی بزنند که خجالت شما را دو چندان کند. بنابراین صرفاً ترس ناشی از احتمال بروز مجدد این حملات، باعث می‌شود نسبت به آنها فوبیا پیدا کنید و از موقعیت‌هایی که می‌تواند باعث تکرار آنها شود اجتناب کنید.
-
استرس طولانی‌مدت
استرس می‌تواند باعث احساس اضطراب و افسردگی شود و این دو وضعیت به نوبه خود می‌توانند توان شما برای مقابله با برخی موقعیت‌های خاص را کاهش دهند. در چنین شرایطی ممکن است نسبت به آن موقعیت‌ها بیش از حد معمول واکنش بدهید و هراس غیرمنطقی از خود نشان دهید.
پایان دادن به استرس و غلبه بر آن، یکی از بهترین راه‌هایی است که می‌تواند هم برای جلوگیری تجربه انواع فوبیا اثرگذار باشد و هم می‌تواند استرس ناشی از رویارویی با محرک‌های فوبیا را کاهش دهد. از این رو مطالعه کتاب مدیریت استرس خالی از لطف نخواهد بود.
-
عوامل ژنتیکی
تحقیقات متعددی نشان داده‌اند که برخی افراد در برابر ابتلا به انواع فوبیا نسبت به دیگر افراد مستعدتر هستند. برای مثال کودکانی که در خانواده و بستگان آنها افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی وجود دارد، احتمال درگیر شدن آنها با فوبیاهای مختلف بیشتر است.
شاید برای شما هم اتفاق افتاده باشد: (با علائم فوبیا آشنا شوید)
شایع‌ترین و ناتوان‌کننده‌ترین علامت فوبیا، حمله پانیک است اما فوبیا علایم خفیف‌تری هم دارد که بسیاری از افراد مبتلا آنها را تجربه کرده‌اند. شایع‌ترین علایم جسمی و روانی فوبیا عبارتند از:
- تهوع
- تعریق
- گیجی
- لرزیدن
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
- افزایش فشار خون
- خشک شدن دهان
- احساس درد و ناراحتی در معده
- بالا رفتن سرعت و شدت ضربان قلب
- احساسات غیرمعقول و نامتناسب با شرایط
- بالا رفتن سرعت صحبت کردن یا ناتوانی در تکلم
- میل غیرقابل مقاومت در برابر اجتناب از موقعیت هراس‌آور
- احساس ترس، اضطراب و ناراحتی شدید که در مواجهه با یک موقعیت خاص بروز پیدا می‌کند
راهنمای تشخیص فوبیا: تست فوبیا به صورت آنلاین
اگر احساس می‌کنید که به یکی از انواع فوبیا مبتلا هستید، برای تشخیص دقیق و بررسی وضعیت خود بهتر است به یک روانشناس مراجعه کنید تا در صورت وجود دیگر اختلالات مانند افسردگی یا اختلالات اضطرابی، تشخیص بیماری شما به درستی انجام شود.
اما برخی تست‌های آنلاین، می‌توانند به شما کمک کنند درک بهتری از وضعیت خود داشته باشد، برای انجام تست فوبیا و دریافت نتایج می‌توانید به این لینک مراجعه کنید.
پرنده‌های دوست‌نداشتنی و فوبیا پرنده!
آن دوست دوران کودکی من را یادتان هست؟ ایشان کلکسیونی از انواع فوبیا را تجربه کرده بود. یکی از ترس‌های این دوستمان، ترس شدید و واکنش کنترل‌نشده در برابر هر نوع پرنده‌ای بود، حتی یک گنجشک کوچک یا یک طوطی خوش آب‌ورنگ.
ترس از پرنده یا Ornithophobia یکی از انواع فوبیا است که در مواجهه با هر نوع پرنده رخ می‌دهد و فرد قادر به کنترل کردن واکنش خود نیست.
این افراد حتی اگر در خیابان در مسیر حرکتشان پرنده‌ای ببینند نمی‌توانند از کنار آن عبور کنند و حتماً مسیرشان را عوض می‌کنند. ترس از پرندگان در طبقهبندی اختلالات روانی در گروه فوبیاهای خاص و دسته فوبیای حیوانات قرار می‌گیرد.
سه گام عملی برای درمان فوبیا
اولین قدم برای درمان انواع فوبیا مراجعه به روانشناس است تا با یک تشخیص درست و انتخاب رویکرد درمانی صحیح، به شما کمک کند. معمولاً فوبیاها از دسته اختلالاتی هستند که درمان آنها موفقیت‌آمیز است و افراد با پیگیری و به کار بستن توصیه‌های درمانی بهبود می‌یابند.
هدف درمان، بهبود کیفیت زندگی بیمار و برطرف ساختن محدودیت‌هایی است که به واسطه فوبیا برای او ایجاد شده است. اگر بیاموزید که چگونه باید ترس‌ها، واکنش‌ها، احساسات و افکار خود را مدیریت و تعدیل کنید، آنگاه متوجه خواهید شد که اضطراب و ترس شما رفته رفته کاهش می‌یابد.
مواجهه درمانی چیست؟
بهترین راه درمان انواع فوبیا به ویژه فوبیاهای خاص، نوعی از روان‌درمانی است که به آن مواجهه‌درمانی گفته می‌شود. البته بسته به شرایط بیمار، روانشناس می‌تواند از رویکردهای درمانی دیگر یا دارودرمانی نیز استفاده کند.
در مواجهه‌درمانی، هدف این است که به تدریج پاسخ و واکنش شما در برابر شی یا موقعیتی که محرک فوبیای شماست، تغییر پیدا کند. مواجهه تدریجی اما مکرر با محرک فوبیا و افکار، احساسات و حساسیت‌های نامطلوب همراه با آن می‌تواند به شما کمک کند تا بیاموزید چگونه اضطراب خود را مدیریت کنید.
اما در کنار مراجعه به متخصص، راه‌های دیگری نیز وجود دارد که خودتان بتوانید تا حدی در بهبود این وضعیت موثر باشید.
۳ راهکار عملی از این راه‌ها عبارتند از:
- با یک دوست مورداعتماد صحبت کنید. توجه و همدلی یک دوست می‌تواند برای شما احساس تسکین و آرامش ایجاد کنید.
- مدیریت استرس و کنترل اضطراب را بیاموزید. از تکنیک‌های ریلکسیشن و مراقبه استفاده کنید. برای مقابله با حملات پانیک آماده باشید و در زمان حمله، روی تنفس و ضربان قلبتان تمرکز کنید و خود را تسکین دهید.
- به گروه‌های حمایتی بپیوندید. سعی کنید به گروه‌هایی از افراد که مشکلاتی شبیه شما دارند و با انواع فوبیا دست‌وپنجه نرم می‌کنند، ملحق شوید و از تجربیات و راهکارهای آنها استفاده کنید.
نتیجه‌گیری
فوبیاها در دسته اختلالات اضطرابی قرار می‌گیرند و انواع مختلفی دارند. بسیاری از فوبیاها می‌توانند زندگی افراد را مختل کنند. عوامل مختلفی مانند تجربیات دوران کودکی، محیط تربیتی و عوامل ژنتیکی می‌توانند در بروز فوبیا موثر باشند. برای تشخیص و درمان موثر انواع فوبیا، اولین و بهترین راه، مراجعه به روانشناس است.
فوبیای بزرگ شما در زندگی چیست؟ آیا با نوعی فوبیای خاص دست‌وپنجه نرم می‌کنید یا هیچ چیز در زندگی وجود ندارد که تا آن حد برای شما ترسناک باشد؟
بهطور کلی فوبیاها در سه دسته طبقهبندی میشوند: فوبیاهای خاص، فوبیای اجتماعی یا اختلال اضطراب اجتماعی و آگورافوبیا.
بهترین راه درمان فوبیا مراجعه به روانشناس است. معمولاً از رویکرد حساسیت‌زدایی برای بهبود فوبیاهای خاص استفاده می‌شود. برای درمان فوبیای اجتماعی از دارو درمانی در کنار رویکرد شناختی- رفتاری استفاده می‌شود.
