ثبت نام و دریافت هدیه
همه ما احتمالاً آن حس پشیمانی بعد از خرید را تجربه کردهایم؛ زمانی که با کیسههای پر از وسایل به خانه برمیگردیم و ناگهان از خود میپرسیم: «واقعاً به اینها نیاز داشتم؟». مدیریت مالی یکی از حیاتیترین مهارتهای زندگی در دنیای مدرن است؛ اما چرا با وجود آگاهی از محدودیت بودجه، باز هم در تله ولخرجی کردن میافتیم؟ پاسخ در لایههای پیچیده روانشناسی و عادتهای رفتاری ما نهفته است. در این مقاله از مجله بوکاپو، قصد داریم به این سوال همیشگی پاسخ دهیم که چگونه ولخرجی نکنیم و چطور با استفاده از تکنیکهای علمی و تجربی، افسار مخارج خود را به دست بگیریم. مطالعه این مقاله به شما کمک میکند تا نه تنها با درمان ولخرجی آشنا شوید، بلکه رابطه خود را با پول برای همیشه تغییر دهید. اگر شما هم مدام از خود میپرسید چگونه ولخرجی نکنم، این راهنمای جامع برای شماست.
ولخرجی چه فرقی با دست و دلبازی دارد؟
بسیاری از افراد، مرز بین سخاوت و ولخرجی را گم میکنند. دست و دلبازی یا سخاوت، یک ویژگی اخلاقی پسندیده است که در آن، فرد با آگاهی و هدفمندی، بخشی از دارایی خود را برای خوشحالی دیگران یا پیشبرد یک هدف خیر هزینه میکند. در مقابل، ولخرجی کردن اغلب بدون برنامه، از روی هیجان و بدون در نظر گرفتن اولویتهای مالی زندگی است. فرد دست و دلباز بر دارایی خود تسلط دارد، اما فرد ولخرج تحت تسلط میل لحظهای خود به خرید است. در واقع، ولخرجی نوعی ناتوانی در نه گفتن به خواستههای کوتاه مدت برای رسیدن به امنیت مالی بلندمدت است. برای اینکه بدانیم چگونه ولخرج نباشیم، ابتدا باید درک کنیم که خرج کردن بدون فکر، لزوماً به معنای باکلاس بودن یا سخاوتمند بودن نیست، بلکه نشاندهنده نبود انضباط شخصی است.
پیشنهاد مطالعه: ۵ شیوهٔ مهم مدیریت پول که باید بدانید
خصوصیت افراد ولخرج چیست؟
برای اینکه تشخیص دهیم چطوری ولخرج نباشیم، ابتدا باید الگوهای رفتاری این افراد را بشناسیم. خصوصیت افراد ولخرج معمولاً شامل موارد زیر است:
– خرید هیجانی: آنها بدون برنامهریزی قبلی و صرفاً با دیدن یک کالا در ویترین یا تبلیغات فضای مجازی، اقدام به خرید میکنند.
– استفاده از خرید به عنوان مُسکن: این افراد هنگام استرس، غم یا حتی شادی مفرط، به خرید پناه میبرند تا احساسات خود را مدیریت کنند.
– عدم آگاهی از موجودی حساب: فرد ولخرج معمولاً ترس عجیبی از چک کردن تراز بانکی خود دارد و ترجیح میدهد نداند چقدر پول برایش باقی مانده است.
– تمرکز بر لذت آنی: آنها نمیتوانند برای رسیدن به یک هدف بزرگتر (مثل خرید خانه یا سفر) از لذت خرید یک لباس یا گجت جدید در لحظه چشمپوشی کنند.
– انباشت وسایل بلااستفاده: اگر به کمد یا انباری آنها نگاه کنید، وسایل زیادی را میبینید که هنوز برچسب قیمت دارند یا تنها یکبار استفاده شدهاند.
آیا ولخرجی میتواند تبدیل به بیماری روانی شود؟
بله، در دنیای روانشناسی ولخرجی، موضوعی به نام «خرید وسواسی» یا Oniomania وجود دارد. زمانی که میل به خرید از کنترل خارج شود و به زندگی شخصی، شغلی و خانوادگی فرد آسیب بزند، ما با یک بیماری روانی ولخرجی روبرو هستیم. در این حالت، فرد نه برای نیاز به کالا، بلکه برای تجربه آن فوران دوپامین لحظهای خرید میکند. پس از خرید، معمولاً موجی از اضطراب و گناه فرد را فرا میگیرد که دوباره او را به سمت خرید بعدی سوق میدهد تا آن حس بد را فراموش کند. شناسایی این الگو اولین قدم برای درمان ولخرجی مزمن است. اگر احساس میکنید خرید کردن برای شما حکم یک اعتیاد را پیدا کرده، مشاوره با یک روانشناس میتواند بسیار موثر باشد.
ولخرجی در بیماران دو قطبی به چه صورت است؟
یکی از نشانههای بالینی در فاز «مانیا» یا شیدایی، ولخرجی در بیماران دوقطبی است. در این دوره، فرد دچار اعتمادبهنفس کاذب، انرژی مفرط و خوشبینی غیرواقعی میشود. او ممکن است مبالغ هنگفتی را که حتی در بساط ندارد، صرف خرید کالاهای لوکس، سرمایهگذاریهای ریسکی یا بخششهای بیمورد کند. این نوع ولخرجی با ولخرجی معمولی متفاوت است؛ زیرا بخشی از یک اختلال خلقی است و فرد در آن لحظه هیچ درکی از عواقب مالی رفتار خود ندارد. پس از فروکش کردن فاز مانیا، فرد معمولاً با بدهیهای سنگین و افسردگی ناشی از آن روبرو میشود. در این موارد، درمان ولخرجی مستلزم مدیریت بیماری زمینهای تحت نظر روانپزشک است.
چگونه ولخرجی نکنیم؟
پاسخ به این سوال که چطوری ولخرجی نکنیم، نیازمند ترکیبی از استراتژیهای ذهنی و ابزارهای کاربردی است. در ادامه، ۱۷ راهکار طلایی را بررسی میکنیم که به ما یاد میدهد چگونه ولخرجی را کنار بگذاریم و به ثبات مالی برسیم.
۱. قانون ۲۴ ساعت را اجرا کنید
برای هر خریدی که ضروری نیست، ۲۴ ساعت صبر کنید. این وقفه باعث میشود هیجان اولیه فروکش کند و بخش منطقی مغز شما فعال شود. بسیاری از اوقات پس از یک روز متوجه میشوید که اصلاً به آن وسیله نیازی نداشتید. این سادهترین پاسخ برای کسانی است که میپرسند چگونه ولخرجی نکنم.
۲. بودجهبندی ۵۰/۳۰/۲۰ را امتحان کنید
این مدل یکی از بهترین روشها برای این است که چطور ولخرجی نکنیم. ۵۰ درصد درآمد برای نیازها، ۳۰ درصد برای خواستهها و ۲۰ درصد برای پسانداز و پرداخت بدهی. با مشخص کردن سقف ۳۰ درصدی برای لذتها، شما آگاهانه خرج میکنید.
۳. با پول نقد خرید کنید
مطالعات نشان داده که درد فیزیکیِ جدا شدن از اسکناس در مغز، بسیار بیشتر از کشیدن کارت بانکی است. وقتی از کارت استفاده میکنید، متوجه حجم پولی که خرج میشود نیستید.
پیشنهاد مطالعه: راه های پولدار شدن – پنج نکته برای قرارگیری در ریل ثروت
۴. اپلیکیشنهای خرید را حذف کنید
دسترسی آسان، دشمن پسانداز است. نوتیفیکیشنهای حراج و اپلیکیشنهایی که با یک کلیک خرید میکنند را پاک کنید. وقتی مانعی بین شما و خرید ایجاد شود، احتمال ولخرجی به شدت کاهش مییابد. این یک گام عملی برای این است که چطوری ولخرج نباشیم.
۵. لیست خرید بنویسید و به آن وفادار بمانید
هرگز بدون لیست به فروشگاه نروید. لیست خرید مانند یک نقشه راه است که از سرگردانی شما در راهروهای پر از وسایل وسوسهانگیز جلوگیری میکند. قبل از خروج از خانه تصمیم بگیرید چه میخواهید و تحت هیچ شرایطی کالای اضافه به سبد نیاندازید.
۶. محرکهای احساسی خود را بشناسید
آیا وقتی عصبانی هستید خرید میکنید؟ یا وقتی خستهاید؟ روانشناسی ولخرجی میگوید که شناخت این محرکها نیمی از راه درمان است. به جای بازارگردی در زمان ناراحتی، پیادهروی کنید یا کتاب بخوانید. اینگونه یاد میگیرید که چگونه ولخرج نباشیم.
۷. از تله تخفیفها فرار کنید
«با خرید دو تا، یکی هدیه بگیرید!» این جملات قاتل بودجه شما هستند. اگر به کالایی نیاز ندارید، حتی با ۹۰ درصد تخفیف هم خرید آن ولخرجی است. به یاد داشته باشید که با نخریدن یک کالای غیرضروری، ۱۰۰ درصد پولتان را پسانداز کردهاید.
۸. هزینه را به ساعت کاری تبدیل کنید
وقتی میخواهید چیزی بخرید، قیمت آن را بر دستمزد ساعتی خود تقسیم کنید. مثلاً اگر یک ساعت مچی معادل ۱۰ روز کار کردن شماست، آیا واقعاً ارزشش را دارد؟ این دیدگاه به شما کمک میکند که بفهمید چگونه ولخرجی نکنید.
پیشنهاد مطالعه: آیا سرمایه گذاری مولد بهترین راه ثروتمند شدن است؟
۹. اهداف مالی شفاف بنویسید
داشتن یک هدف بزرگ مثل خرید خودرو یا مهاجرت، انگیزهای قوی برای نه گفتن به مخارج کوچک ایجاد میکند. وقتی بدانید هر ریال، ولخرجی شما را از هدفتان دور میکند، راحتتر میتوانید ولخرجی کردن را متوقف کنید.
پیشنهاد مطالعه: سرمایه گذاری چیست؟ بایدها و نبایدهای سرمایه گذاری
۱۰. آشپزی در خانه را جدی بگیرید
بخش بزرگی از ولخرجیهای ما مربوط به کافهها و رستورانهاست. با برنامهریزی برای وعدههای غذایی و بردن ناهار به محل کار، مبالغ هنگفتی در ماه صرفهجویی خواهید کرد. این یکی از بهترین پاسخها به سوال چطوری ولخرجی نکنیم است.
۱۱. اشتراکهای غیرضروری را لغو کنید
ایمیلهای تبلیغاتی و اشتراک مجلاتی که نمیخوانید یا باشگاهی که نمیروید را لغو کنید. این هزینههای کوچک و پنهان در درازمدت ضربه بزرگی به بودجه شما میزنند. برای اینکه بدانیم چگونه ولخرجی را کنار بگذاریم، باید مراقب نشتیهای کوچک مالی باشیم.
۱۲. قیمتها را مقایسه کنید
قبل از خرید، قیمت کالا را در چند فروشگاه آنلاین و حضوری چک کنید. عجله در خرید معمولاً منجر به پرداخت هزینه بیشتر میشود. با کمی جستجو میتوانید همان کالا را با قیمت مناسبتر بیابید و از ولخرجی جلوگیری کنید.
۱۳. از داشتههای خود مراقبت کنید
گاهی ولخرجی ناشی از بیدقتی در نگهداری وسایل است. وقتی از گوشی، لباس یا ماشین خود به خوبی مراقبت کنید، نیاز به تعمیر یا جایگزینی زودهنگام آنها از بین میرود. این یک استراتژی هوشمندانه برای جلوگیری از ولخرجی است.
پیشنهاد مطالعه: از سرمایه گذاری چه می دانیم؟ با بهترین روش های سرمایه گذاری آشنا شوید
۱۴. چالش «ماه بدون خرج اضافه» راه بیندازید
یک ماه را انتخاب کنید و در آن فقط برای ضروریات (غذا و اجاره) هزینه کنید. این چالش به شما ثابت میکند که بدون بسیاری از وسایل هم میتوانید شاد باشید و قدرت اراده شما را برای درمان ولخرجی تقویت میکند.
۱۵. تمام مخارج را یادداشت کنید
از اپلیکیشنهای مدیریت مالی استفاده کنید و حتی کوچکترین هزینهها مثل خرید یک آدامس را هم ثبت کنید. وقتی در پایان ماه گزارش مخارج خود را میبینید، شوکه خواهید شد و این شوک بهترین انگیزه برای این است که ولخرجی را ترک کنید.
پیشنهاد مطالعه: ۵ راه سرمایه گذاری با پول کم (آیا واقعاً امکان پذیر است؟)
۱۶. تفاوت نیاز و خواسته را درک کنید
نیاز چیزی است که بدون آن زندگی یا کار شما مختل میشود (مثل نان یا بنزین). خواسته چیزی است که فقط کیفیت زندگی را کمی تغییر میدهد (مثل یک مدل بالاتر گوشی). همیشه اولویت را به نیازها بدهید.
۱۷. آموزش مالی ببینید و کتاب بخوانید
دانش، قدرت است. مطالعه کتابهایی درباره مدیریت مالی شخصی به شما دید وسیعی میدهد. وقتی یاد بگیرید پول چگونه کار میکند، دیگر تمایلی به هدر دادن آن نخواهید داشت. مطالعه خلاصه کتابهای سرمایهگذاری و اقتصاد در بوکاپو میتواند شروع خوبی باشد.
هوشمندانه خرج کنید، آزادانه زندگی کنید
جلوگیری از ولخرجی، به معنای خسیس بودن یا لذت نبردن از زندگی نیست؛ بلکه به معنای انتخاب آگاهانه است. با شناخت خصوصیت افراد ولخرج و به کارگیری تکنیکهایی مانند قانون ۲۴ ساعت و بودجهبندی، شما قدرت انتخاب پیدا میکنید. امنیت مالی، آرامشی به شما میدهد که هیچ خریدی نمیتواند جایگزین آن شود. برای اینکه در این مسیر ثابتقدم بمانید، نیاز به ورودیهای ذهنی درست دارید.
اگر میخواهید عمیقتر با روانشناسی پول و راههای موفقیت مالی آشنا شوید، همین حالا در اپلیکیشن بوکاپو ثبتنام کنید. ما خلاصه بهترین کتابهای مدیریت مالی و توسعه فردی جهان را به صورت صوتی و متنی برای شما آماده کردهایم تا در کمترین زمان، بیشترین دانش را به دست آورید. یادگیری را شروع کنید و آینده مالی خود را بسازید!
خیر، گاهی ولخرجی ناشی از عدم آموزش مالی و نداشتن برنامه است. اما اگر فرد علیرغم مشکلات مالی شدید، باز هم قادر به توقف خرید نباشد، ممکن است ریشه در بیماری روانی ولخرجی داشته باشد.
اگر مخارج شما با برنامه قبلی و در حد توانتان است و باعث بدهی نمیشود، شما دست و دلباز هستید. اما اگر بعد از خرید دچار عذاب وجدان میشوید یا اولویتهای مهم زندگی را فدای خریدهای لحظهای میکنید، در حال ولخرجی کردن هستید.
اولین و مهمترین قدم، یادداشت کردن تمام مخارج است. تا زمانی که ندانید پولتان کجا صرف میشود، نمیتوانید آن را مدیریت کنید.
شبکههای اجتماعی با نمایش مداوم سبک زندگی لوکس و تبلیغات هدفمند، نیازهای کاذب ایجاد میکنند. برای اینکه چطوری ولخرج نباشیم، باید زمان حضور در این فضاها و دنبال کردن صفحات تبلیغاتی را محدود کنید.
بله، مطالعه کتابهایی مثل «روانشناسی پول» یا «پدر پولدار، پدر بیپول» دیدگاه شما را نسبت به ارزش پول تغییر میدهد. خلاصه این کتابها در بوکاپو به شما کمک میکند سریعتر به اصول مدیریت مالی مسلط شوید.
