ثبت نام و دریافت هدیه
سندروم استکهلم (Stockholm syndrome) معمولا با آدم‌ربایی و شرایط گروگانگیری مرتبط است. این سندروم می‌تواند سبک زندگی قربانی را تحت‌تأثیر خود قرار دهد. جدا از پرونده‌های جنایی (که بعضی از آنها را در این مقاله می‌خوانیم) مردم عادی هم ممکن است در پاسخ به ضربه‌های روحی دچار این وضعیت روانی شوند (که به آن هم می‌پردازیم).
احتمالا چهار نفری که اریک اولسن در بانک کردیتبانکن استکهلم به گروگان گرفت، فکرش را هم نمی‌کردند که رفتارشان بعد از آزادی به پدیده‌ای تبدیل شود که روان‌شناسان و محققان روزها و ساعت‌ها رویش زمان بگذارند. این چهار نفر در کمال ناباوری حاضر نشدند پس از آزادی، علیه گروگانگیر شهادت دهند و حتی برای پرداخت هزینه‌های دادگاه اولسن به جمع‌آوری پول روی آوردند.
در این مقاله از مجله بوکاپو می‌بینیم که این سندروم چیست، علتش را در می‌یابیم، با انواع آن آشنا می‌شویم و در نهایت روش مقابله و درمانش را می‌شناسیم.
سندروم استکهلم چیست؟
بگذارید قبل از اینکه بگوییم سندورم استکهلم چیست و تاریخچه‌اش کجاست، یک سوال از شما بپرسیم. آیا سریال Money Heist یا سرقت پول را دیده‌اید؟ اگر ندیده‌اید برای اینکه سریال اسپویل نشود، پاراگراف بعدی را نخوانید!
در این سریال شخصیتی به نام مونیکا وجود دارد که در حین دزدی از بانک عاشق دنور که یکی از گروگانگیرهاست، می‌شود. در نهایت با او ازدواج میکند و در سرقت بعدی که با آنها همکاری میکند، اسم استکهلم را به او می‌دهند. با این مثال احتمالا تا حدودی متوجه شده باشید که این سندروم چه تعریفی دارد.
در این پدیده، قربانی با گروگانگیر و هدفهایش همذاتپنداری و همدلی میکند و حتی حس ترحم دارد. به این معنی که تصمیم‌گیری و بیان احساسات دچار اخلال می‌شود چراکه منطق این را می‌گوید که نباید گروگانگیرت را دوست داشته باشی.
آنتونیو داماسیو روی بیماران دارای اختلالات عصبی تحقیقاتی انجام داد و بر اساس این که برخی از بیماران او به طور همزمان در تصمیم‌گیری و بیان احساسات دچار اختلال بودند، این فرضیه را مطرح کرد که احساسات نقش مهمی در فرایند منطقی تصمیم‌گیری دارند. نتایج جالب تحقیقات او را در کتاب خطای دکارت در بوکاپو می‌توانید مطالعه کنید.
علت سندروم استکهلم چیست؟
روان‌شناسان طبق روانشناسی رفتارگرا معتقدند که سندروم استکهلم زمانی رخ میدهد که گروگانگیر در ابتدا و به‌عمد جان اسیر را تهدید کند و پس از یک کشمکش ساختگی، تصمیم بگیرد که از جان او بگذرد و او را نکشد.
گروگان هم برای ازبین‌رفتن این تهدید، احساس قدردانی نسبت به اسیرکننده خود پیدا میکند. علاوه بر موقعیت بالا قدرت و شخصیت آزارگر می‌تواند باعث وقوع این موضوع شود. مواردی مثل شیوه تقسیم آب و غذا، پرداخت حقوق و… به‌تشدید این پدیده کمک میکند.
سندروم استکهلم حاد
این سندروم زمانی حاد می‌شود که گروگان با گروگانگیر و اهدافش همذاتپنداری شدیدی داشته باشد. یک نمونه از سندروم استکهلم حاد، پتی هرست ۱۹ ساله است.
در سال ۱۹۷۴ یکی از گروه‌های ستیزه‌جوی آمریکا موسوم به ارتش آزادی‌بخش سیمبین در کالیفرنیا او را از آپارتمانش در برکلی کالیفرنیا می‌ربایند. دوازده روز بعد از این آدم‌ربایی، پتی هرست کنار اعضای این گروه در حال دزدی از بانکی مشاهده می‌شود!
هجده ماه بعد اف‌بی‌آی او را دستگیر میکند. او در بازجویی‌هایش معتقد بود که او را شست‌وشوی مغزی داده‌اند و او مجبور به این کار شده است. در نهایت او به هفت سال زندان محکوم می‌شود ولی پس از ۴ سال از زندان آزاد می‌شود.
سندروم استکهلم سازمانی
این مورد علت‌های مختلفی دارد ولی معمولا زمانی رخ میدهد که کارمندان برای دوره طولانی و چند ساله در سازمانی مشغول به‌کار باشند. در این حالت یک وفاداری سازمانی در این کارکنان رخ میدهد و کارها و رفتار منفی کارفرما را توجیه میکند.
معمولا مدیران و رهبران سازمان‌ها با روش های متقاعد سازی دیگران آشنا هستند و برخی از آنها با این تکنیک‌های اقناعی کاری میکنند تا شرایط برای کارمندان منطقی جلوه کند و تمسخرها و رفتار کارفرما را برای خودشان توجیه کنند؛ در صورتی که اگر از بیرون به این قضیه نگاه کنید، متوجه می‌شوید که این رفتاری توهین‌آمیز است.
اگر شما هم در این شرایط قرار دارید، وقت آن است از منطقه امن خود بیرون بیایید و سدهای ذهنی را که برای خودتان ایجاد کرده‌اید بشکنید و به فکر تجربه‌های جدید باشید. بیشتر قربانیان سندروم استکهلم سازمانی، زنان هستند و بهترین و مهمترین راهکار برای مقابله با این پدیده داشتن عزت‌نفس و اعتمادبهنفس است.
کتاب رمز اعتمادبهنفس به این نکته اشاره میکند که اگر نیمی از اعتمادبهنفس وابسته به علم، ژنتیک و تربیت باشد، مابقی آن هنر است. هنری که باید آن را به‌دست بیاورید. با مطالعه خلاصه کتاب رمز اعتماد به نفس در بوکاپو با این هنر بیشتر آشنا شوید.
سندروم استکهلم معکوس، سندروم لیما!
سندروم لیما به‌طور دقیق معکوس سندروم استکهلم است. یعنی در این حالت گروگانگیر با گروگان رابطه عاطفی برقرار میکند. تاریخچه این سندروم به گروگانگیری جنبشی در سفارت ژاپن در شهر لیما، پایخت پرو برمی‌گردد.
سندروم لیما باعث می‌شود تا گروگانگیر با گروگان رفتار مناسبی داشته باشد و حتی گاهی منجربه آزادی او نیز می‌شود.
سندروم استکهلم در روابط عاطفی
فرقی نمی‌کند دختر باشید یا پسر، مرد باشید یا زن، ممکن است در رابطه عاطفی‌تان به این پدیده بربخورید. حتی ممکن است وقتی این سندروم به سراغتان می‌آید احساس لیاقت و ارزشمندی خودتان را به کل نادیده بگیرید.
پیشنهاد مطالعه: چگونه احساس لیاقت و ارزشمندی کیفیت زندگی را کنترل میکند؟
به همین علت، به تحمل هر آزاری تن می‌دهید. به‌طور کلی یکی از دو طرف این رابطه ممکن است مورد آزار و اذیت کلامی، جنسی، فیزیکی و… قرار بگیرد و باز هم نسبت به شریکش احساس خوشایندی داشته باشد و رفتار او را هم برای خودش و هم برای دیگران توجیه کند.
معمولا این صحبت‌ها را از افرادی که با این معضل دست‌وپنجه نرم میکنند، می‌شنوید:
- با اینکه دست‌بزن داره ولی ته دلش هیچی نیست.
- درسته که من رو تو جمع تحقیر می‌کنه ولی می‌دونم دوستم داره
- اعتیاد داره آدم که نکشته! صد بار رفته کمپ ترک نکرده، بازم می‌برمش کمپ.
- آخی طفلک هر دفعه از دلم درمیاره، این همه کادو می‌خره برام …
در مجموع شرایط مختلفی پیش می‌آید که اطرافیانتان از تعهد، ترس و احساس گناهتان برای استثمار شما استفاده کنند.
سوزان فورارد در پرفروش‌ترین کتابش یعنی کتاب باج گیری عاطفی راهکارهایی را برای مقابله با این پدیده ارائه داده است. او در ابتدا ساختار روابط عاطفی را موشکافی میکند و سپس علت‌های آسیب‌زننده به این روابط و راه‌وروش مقابله با آنها را آموزش میدهد. شما با خواندن این کتاب می‌توانید پایه‌های روابطتان را تقویت کنید و از سوءاستفاده‌های احتمالی جلوگیری کنید.
رمانی درباره سندروم استکهلم
جالب است بدانید که رمانی با همین اسم منتشر شده است. رمان سندروم استکهلم را شهزاده سمرقندی نویسنده اهل تاجیکستان به رشته تحریر درآورده است. این کتاب با اینکه تنها ۸۲ صفحه دارد، تمام کردنش کار هر کسی نیست! در این کتاب، نویسنده داستان بارداری و سقط جنینش را تعریف میکند و در بینابین صفحات کتاب به مسئلۀ زن، زبان فارسی و… گریزی می‌زند.
سندروم استکهلم زنان
همان طور که اشاره کردیم، زنان بیشتر از مردان در معرض این سندروم هستند. یکی از شایع‌ترین دلایل این اتفاق این است که زنان بیشتر از مردان تحت تاثیر احساسات قرار می‌گیرند و فطرتشان به این صورت است که نیاز به محبت و توجه دارند.
همین موضوع مانند یک شمشیر دولبه است و می‌تواند شرایط سوءاستفاده از زنان را فراهم کند. مردانی وجود دارند که با علم به این موضوع در رابطه جلو می‌روند و بعد از دل‌ربایی، تغییر رفتار می‌دهند. از عوامل شیوع این پدیده در زنان، کمبود اعتمادبهنفس و عزت نفس در آنها است. از مهمترین عوامل کمبود عزت‌نفس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- محیط خانواده
- کمال‌گرایی
- شرایط محیط کار و کارفرما
- تلاش برای رسیدن هدف‌های دورودراز
- قضاوت و تخریب خود
برای رفع این مشکل اولین و مهمترین کار این است که دست از مقایسه خود با دیگران و همچنین سرزنش خودتان بردارید تا در مقابل خواسته‌های نابه‌جای دیگران باصلابت بایستید و محکم نه بگویید.
نکته مهم این است که زنانی که قوی هستند اجازه سوءاستفاده در رابطه را به دیگران نمی‌دهند. شری آرگو در کتاب زنان زیرک راهکارهایی را برای زنان آورده است تا با این راهکارها به قدرت و اعتمادبه‌نفسی دست یابند که شریک عاطفی‌شان را مانند موم در دست‌هایشان بگیرند.
روش درمان سندروم استکهلم
-
مهمترین کار، مراجعه به روانشناس
اگر فکر می‌کنید خودتان یا شخصی دیگر به این مورد مبتلا شده‌اید، باید خیلی سریع به روان‌شناس‌ها و روان‌درمان‌گرها مراجعه کنید. مشاوره یا درمان روان‌شناختی برای اختلال استرس پس از سانحه می‌تواند به کاهش مشکلات فوری مرتبط مانند استرس و اضطراب کمک کند.
کتاب چگونه عاقل بمانیم نوشته فلیپا پری یک راهنمای مصون ماندن از استرس است. نویسنده کتاب روی کنترل احساس در شرایط بحرانی تاکید میکند و راهکارهایی را برای این کار ارائه میدهد.
-
شناخت زبان بدن!
درست است، همان طور که اشاره کردیم گاهی فرد آزارگر و گروگانگیر به‌عمد شرایط تنشی به‌وجود می‌آورد و در ادامه مانند یک قهرمان آن تنش را برطرف میکند؛ اینجاست که ممکن است رابطه عاطفی بین شما و فرد آزارگر شکل بگیرد.
لیلیان گلاس در خلاصه کتاب زبان بدن دروغگوها به شما آموزش میدهد که چطور دروغگوها را از زبان بدنشان تشخیص دهید.
-
تقویت عزت‌نفس
خیلی از افرادی که به سندروم استکهلم دچار شده‌اند، کمبود اعتمادبهنفس و عزت‌نفس داشتند. برای تقویت این مورد باید نظرات و نظریه‌های افراد خبره را خواند و از آن درس گرفت.
باید بدانید که این دو خصیصه، مهارتی اکتسابی هستند و با شناخت روش‌های به‌دست‌آوردنشان می‌توانید آنها را تقویت کنید. ناتانیل براندن این راهکارهای عملی و کاربردی را که برای تقویت و افزایش عزت‌نفس مهم هستند در کتاب شش ستون عزت نفس جمع‌آوری کرده است.
-
تقویت هوش هیجانی
شاید این مورد برای‌تان عجیب باشد ولی باید بدانید که عدم کنترل هیجان و احساس، از علت‌های ابتلا به این سندروم است. عواطف نقشی اساسی در زندگی روزمره ما دارند و مثل یک شمشیر دولبه عمل میکنند. هم می‌توانند مفید باشند و هم زیان‌بار.
مدیریت و کنترل عواطف نیاز به هوش هیجانی دارد. با خواندن خلاصه کتاب هوش هیجانی نوشته دنیل گلمن در بوکاپو می‌توانید از این هوش کمک بگیرید تا از عواطف خود بهره ببرید و نتایج مثبتی خلق کنید.
سخن آخر
سندرم استکهلم وضعیت روانی قربانی را توصیف می کند که با گروگانگیر، سوءاستفادهکننده و اهداف آنها همذاتپنداری میکند و با او همدردی میکند. احتمال ابتلا به سندرم استکهلم نادر است و طبق تحقیقی که توسط FBI انجام شده است، این بیماری فقط در حدود ۸ درصد از قربانیان گروگان رخ میدهد.
اما با استفاده از نکاتی که گفتیم باید یاد بگیرید که اگر در این شرایط قرار گرفتید چطور رفتار کنید تا به این پدیده مبتلا نشوید و خدایی نکرده مانند مونیکا و پتی هرست به‌فکر سرقت از بانک نیفتید.
ذهن انسان واقعاً شگفت‌انگیز است و گاهی، غیرمنتظره‌ترین واکنش‌ها را به پدیده‌های بیرونی نشان میدهد. اگر به شگفتی‌های این جنبه از وجود انسان علاقه دارید علاوه بر مطالعه خلاصه کتاب‌هایی که در بالا معرفی شدند، به دسته‌بندی کتاب‌های روانشناسی بوکاپو نیز سر بزنید.
سندروم استکهلم یک پاسخ روانی است و زمانی رخ میدهد که گروگانها یا قربانیان سوءاستفاده، تجاوز و... با گروگانگیر یا فرد سوءاستفادهکننده و متجاوز پیوند عاطفی برقرار میکنند و قربانی با گروگانگیر و هدفهایش همذاتپنداری میکند و حس ترحم دارد.
اصلیترین و مهمترین روش مقابله با سندروم استکهلم مراجعه به روانشناس و رواندرمانگر است. در ادامه، شناخت و یادگیری زبان بدن، تقویت عزت نفس و تقویت هوش هیجانی برای در دست گرفتن و مدیریت افکار و احساسات مهم است.
چه جالب بود، و چقدر در رفتارهامون مشهوده این سندروم