حتماً برای شما هم پیش آمده که با کلی انگیزه، یک برنامه ریزی عالی برای کار، درس یا زندگیتان بنویسید؛ اما چند روز بعد ببینید که آن برنامه فراموش شده است! این اتفاق، یعنی شکست در عمل به برنامه ریزی، حال آدم را بد میکند، وقت و انرژیمان را هدر میدهد و همه ما میپرسیم: چرا به برنامه ریزی عمل نمی کنیم؟ ما در بوکاپو میدانیم که مشکل، در توانایی شما نیست، بلکه در روش برنامه ریزی شماست. در این مقاله، قرار است مثل یک دوست دلسوز و باتجربه، ریشه این مشکل را پیدا کنیم و با معرفی انواع مدل برنامه ریزی و بهترین روش برنامه ریزی روزانه، به شما کمک کنیم تا از این سردرگمی بیرون بیایید و برنامههایتان را عملی کنید. هدف این است که از همین امروز، تبدیل نیت به عمل را شروع کنید.
چرا به برنامه هایمان عمل نمی کنیم؟
مشکل اصلی این نیست که برنامه نداریم؛ مشکل اینجاست که در عمل به برنامه ریختن ضعیف هستیم. شما ممکن است یک برنامه ریزی روزانه ساده یا یک برنامه ریزی استراتژیک پیچیده داشته باشید؛ اما در عمل، انگار یک دیوار نامرئی جلوی اجرای آنهاست. بیشتر دلایل این ناکامی، به ذهن ما و نحوه طراحی برنامهمان برمیگردد. ما برنامههایی مینویسیم که بیش از حد شلوغ یا غیرواقعی هستند، یا از بزرگی کار میترسیم و آن را به تأخیر میاندازیم. بیایید با هم ببینیم که علت عدم عمل به برنامه ریزی کجاست تا بتوانید این عادت بد را کنار بگذارید.
راستی قبل از رفتن به سراغ بخش بعدی، خوب است که با دوره ۷ مهارت حیاتی برای ادامه زندگی نیز شما را آشنا کنیم. این دوره در بوکاپو برگزار میشود و در آن، مرحله به مرحله با ۷ مهارت نرم آشنا میشوید که در آینده، مخصوصاً در زمانی که خیلی از مهارتهای سخت را هوش مصنوعی میبلعد، به دردتان میخورد.
اصلاً برنامه ریزی به چه دردی می خورد؟
شاید بپرسید: اگر اینقدر سخت است، اصلاً برنامه ریزی چه فایدهای دارد؟ برنامه ریزی مثل داشتن یک نقشه راه در یک شهر شلوغ است. بدون نقشه، شما مدام گم میشوید و انرژیتان هدر میرود. برنامهریزی به شما کمک میکند تا زمان و انرژی محدود خود را فقط صرف کارهایی کنید که شما را به هدفتان میرساند. وقتی بدانید چه کاری باید انجام دهید (چه در برنامه ریزی کاری و چه در برنامه ریزی درسی)، استرستان کم میشود و احساس کنترل بیشتری بر زندگی خواهید داشت. نگاهی به برنامه ریزی روزانه افراد موفق نشان میدهد که برنامهریزی، کلید آرامش و رسیدن به هدفهای بزرگ است.
پیشنهاد مطالعه: وقت تلف کردن را چگونه متوقف کنیم؟
برنامه ریزی روزانه افراد موفق به چه صورت است؟
برنامه ریزی روزانه افراد موفق بر «کار هوشمندانهتر» تمرکز دارد، نه «کار سختتر». این افراد میدانند که سطح انرژی در طول روز بالا و پایین میشود و برنامهشان را با این تغییرات هماهنگ میکنند. روتینهای صبحگاهی قوی، پایه و اساس نظم آنهاست و در اصول برنامه ریزی آنها، «نه» گفتن به کارهای کماهمیت برای «بله» گفتن به کارهای مهم، اصل است.
مراحل برنامه ریزی روزانه افراد موفق
– ساعت طلایی صبح: اولین ساعت روز را به مهمترین کار (MIT) یا فعالیت شخصی (ورزش، مطالعه) اختصاص میدهند تا بیشترین کارایی را داشته باشند.
– بلوکهای زمانی برای ارتباط: برای پاسخ دادن به ایمیلها و تماسها، زمان مشخصی در نظر میگیرند و در باقی زمانها، تمرکزشان را بر کار اصلی میگذارند.
– جلسات کوتاه و مفید: جلسات کاری را تا حد امکان کوتاه و هدفمند نگه میدارند تا زمان زیادی را صرف بحثهای بیهوده نکنند.
– فعالیت جسمانی ثابت: ورزش را یک بخش اجباری از برنامه روزانه میدانند، چون میدانند این کار به تمرکز ذهنی و انرژی آنها کمک میکند.
– تفکر درباره هدفهای بزرگ: هر روز زمان کوتاهی را به فکر کردن درباره هدفهای بلندمدت و برنامه ریزی استراتژیک خود اختصاص میدهند تا همیشه مسیر را گم نکنند.
عوامل اصلی شکست در عمل به برنامه ریزی
شکست در عمل به برنامه ریزی، دلایل زیادی دارد که هم در درون ما و هم در شیوه برنامهریزیمان پنهان شدهاند. شناخت این دلایل، اولین قدم برای این است که بفهمیم چرا برنامه ریزی نمی کنیم و آن را کنار میگذاریم:
– برنامههای خیلی سنگین و رؤیایی: وقتی برنامه آنقدر شلوغ باشد که انجامش از توان شما خارج است، خیلی زود دلسرد میشوید و آن را رها میکنید.
– ندانستن اولویتها: اگر همه کارها برایتان مهم باشند، در واقع هیچکدام مهم نیستند! شما باید مهمترین کارهای خود را پیدا کرده و به آنها اولویت بدهید.
– هدف نداشتن: اگر ندانید که برنامه ریزی هفتگی یا روزانهتان قرار است شما را به کجا برساند، انگیزهای برای تلاش کردن نخواهید داشت.
– انعطافناپذیری برنامه: اگر برنامه شما طوری سفت و سخت باشد که برای یک اتفاق کوچک (مثل یک قرار غیرمنتظره یا خستگی) جایی نداشته باشد، مطمئناً از بین میرود.
– پیگیری نکردن: نوشتن برنامه کافی نیست؛ شما باید هر چند وقت یک بار (مثلاً آخر هفته) ببینید چقدر پیش رفتهاید و کجای کار ایراد داشته تا بتوانید برنامه را بهتر کنید.
– تخمین اشتباه زمان: اغلب فکر میکنید یک کار در نیم ساعت تمام میشود؛ اما در واقع دو ساعت زمان میبرد. تخمین زدن زمان کارها کمتر از واقعیت، شما را از برنامه عقب میاندازد.

– ترس از شروع کار یا شکست: وقتی یک کار بزرگ است، از شروع آن میترسید و آن را به تعویق میاندازید. بهتر است کار را به بخشهای خیلی کوچک تقسیم کنید تا شروع آن آسان شود.
– فضای کار شلوغ و پر از مزاحمت: محیطی که دائم با پیامهای گوشی یا صدای تلویزیون حواس شما را پرت میکند، بزرگترین مانع در برنامه ریزی کار شما است. یک محیط آرام برای کار درست کنید.
– عادت نکردن به برنامهریزی: برنامهریزی یک مهارت است که با تمرین و تکرار در طول زمان به یک عادت تبدیل میشود. اگر به طور مرتب این کار را انجام ندهید، برنامه همیشه برایتان یک وظیفه سخت خواهد بود.
– ناسازگاری برنامه با ارزشها: اگر کاری که در برنامهتان است، با چیزهایی که در زندگی برایتان واقعاً مهم است فرق داشته باشد، ذهن شما با آن مقاومت میکند و عمل به برنامه ریزی را سخت میکند.
چطور به برنامه هایمان عمل کنیم؟
برای اینکه از دایره معیوب نوشتن برنامه و رها کردن آن خارج شوید، شما باید رویکرد خود را از تمرکز بر «نوشتن» به تمرکز بر «عمل به برنامه ریزی» تغییر دهید. این تغییر نیازمند تکرار اقدامات کوچک و هدفمند است:
– با کمالگرایی و ریشههای آن روبهرو شوید: اگر کمالگرایی یا ترس از شکست شما را فلج کرده، به جای تلاش برای برنامهریزیهای بزرگ، به دنبال ریشههای روانشناختی باشید و کارها را با حداقلِ کیفیتِ قابل قبول شروع کنید. کتاب چگونه کمال گرا نباشیم در این زمینه کمکتان میکند.
– قانون ۲ دقیقه را اجرا کنید: اگر انجام یک کار در برنامه ریزی روزانه کمتر از دو دقیقه طول میکشد، آن را فوراً و بدون به تعویق انداختن انجام دهید. این کار، سد ذهنی «شروع کردن» را میشکند و حس موفقیت فوری ایجاد میکند.
– عادتهای مثبت را به هم قلاب کنید: یک کار جدید را به یک عادت قدیمی و تثبیتشده وصل کنید؛ مثلاً «بعد از نوشیدن چای صبحگاهی (عادت قدیمی)، یک بخش از برنامه ریزی درسی (کار جدید) را انجام میدهم.»
– برنامه خود را جلوی چشم بگذارید: برنامهریزی خود را به شکل فیزیکی یا دیجیتالی در جایی قرار دهید که دائم آن را ببینید، مانند روی میز کار یا پسزمینه گوشی. این کار به شما کمک میکند تا فراموش نکنید که هدف شما چیست.
– یک شریک پاسخگو (Accountability Partner) پیدا کنید: با یک دوست یا همکار در مورد اهداف و برنامه ریزی هفتگی خود صحبت کنید و از او بخواهید که بهطور منظم پیشرفت شما را پیگیری کند. این تعهد بیرونی، انگیزه شما را افزایش میدهد.

– شکستهای جزئی را بپذیرید و ادامه دهید: اگر در یک روز یا بخشی از برنامه شکست خوردید، آن را به معنای پایان کار ندانید. همان لحظه برنامه را اصلاح کنید و روز بعد با تعهد بیشتری شروع کنید؛ کمالگرایی را کنار بگذارید؛ انجام دادن بخشی از کار، بهتر از انجام ندادن همه آن است.
– سختترین کار را اول صبح انجام دهید (قانون قورباغه را قورت بده): مهمترین و سختترین کار روز را در ساعات اولیه، زمانی که سطح انرژی بالایی دارید، انجام دهید. این کار حس تسلط بر روز را ایجاد میکند.
– محیط خود را برای موفقیت تنظیم کنید: عوامل حواسپرتی (مانند نوتیفیکیشنهای غیرضروری) را از محیط برنامه ریزی کاری یا درسی خود حذف کنید و ابزارهای لازم برای کار را در دسترس قرار دهید.
– زمانهایی برای استراحت و تفریح در نظر بگیرید: زمان استراحت را به عنوان یک پاداش در نظر نگیرید، بلکه آن را به عنوان یک بخش حیاتی از برنامه ریزی روزانه خود لحاظ کنید تا از فرسودگی (Burnout) جلوگیری شود.
– اهداف SMART تعیین کنید: مطمئن شوید که هر هدف در برنامه شما مشخص، قابل اندازهگیری، قابل دستیابی، مرتبط و زمانبندی شده باشد تا در مسیر عمل به برنامه ریزی واقعبین باشید.
– برای خود پاداشهای کوچک در نظر بگیرید: پس از اتمام یک وظیفه مهم یا تحقق یک برنامه ریختن هفتگی، برای خودتان یک پاداش کوچک و مرتبط با هدفتان (مانند مطالعه خلاصه کتاب مورد علاقه) در نظر بگیرید.
انواع مدل برنامه ریزی برای موفقیت
شناخت انواع مدل برنامه ریزی به شما کمک میکند تا بهترین برنامه ریزی متناسب با سبک زندگی خود را پیدا کنید. هر کدام از این مدلها، بر یکی از اصول برنامه ریزی تمرکز دارند و ابزاری قدرتمند برای افزایش تمرکز شما هستند:
مدل GTD (به انجام رساندن کارها)
مدل GTD که توسط دیوید آلن معرفی شده، یک روش برنامه ریزی برای مدیریت همه کارهای ذهنی شماست. این مدل کمک میکند تا ذهنتان را از بار فکری خالی کنید و فقط روی انجام کار تمرکز کنید.
مراحل برنامه ریزی GTD:
– جمعآوری اطلاعات: هر فکر، ایده، کار یا تعهد را در یک جا ثبت کنید.
– پردازش اطلاعات: برای هر مورد تصمیم بگیرید که آیا حتماً باید انجام شود و قدم بعدی آن چیست.
– سازماندهی کارها: کارهای قابل انجام را بر اساس محل انجام، پروژه و زمان مورد نیاز، دستهبندی کنید.
– بازنگری کارها: حداقل هفتهای یک بار، کل سیستم خود را بررسی کرده و آن را بهروزرسانی کنید.
– انجام دادن کارها: با توجه به موقعیت، زمان و انرژی، کاری را که باید انجام دهید، انتخاب کنید.
پیشنهاد مطالعه: ۱۰ مورد از مهمترین مهارت های زندگی که باید یاد بگیرید
مدل اولویتبندی (ماتریس آیزنهاور)
این مدل برنامه ریزی به شما یاد میدهد که کارها را بر اساس دو معیار فوریت (چقدر باید سریع انجام شود) و اهمیت (چقدر در رسیدن به هدف کمک میکند) تقسیم کنید.
مراحل برنامه ریزی با ماتریس آیزنهاور:
– مهم و فوری (انجام دهید): کارهای بحرانی که باید همین الان انجام دهید (برنامه ریزی کاری را شامل میشود).
– مهم و غیرفوری (برنامهریزی کنید): کارهایی که شما را به اهداف اصلی میرساند و باید برای آنها برنامه ریزی هفتگی کنید.
– غیرمهم و فوری (واگذار کنید): این کارها اغلب حواسپرتی هستند و اگر امکانش هست، به دیگران بسپارید.
– غیرمهم و غیرفوری (حذف کنید): این کارها وقتتلفکن هستند و شما باید آنها را از برنامه ریزی روزانه خود حذف کنید.
مدل برنامه ریزی زمانی (Time Blocking)
در این روش برنامه ریزی، شما تمام روزتان را به بخشهای زمانی مشخص تقسیم میکنید و برای هر بخش، یک کار معین در نظر میگیرید. این روش را بسیاری از افراد موفق استفاده میکنند.
مراحل برنامه ریزی زمانی:
– مشخص کردن وظایف: تمام کارهایی که در روز باید انجام دهید را لیست کنید.
– تخمین زمان: برای هر کار، زمان واقعی مورد نیاز را حدس بزنید.
– تقسیمبندی روز: در تقویم، بلوکهای زمانی را برای کارها (حتی استراحت) مشخص کنید.
– تخصیص بلوک زمانی: هر کار را دقیقاً به یک بلوک زمانی اختصاص دهید.
– عمل قاطعانه: در زمان مشخص شده، فقط روی کار همان بلوک زمانی تمرکز کنید.
پیشنهاد مطالعه: تأثیر مثبت بولت ژورنال بر سلامت روان
بهترین نحوه برنامه ریزی هفتگی
برنامه ریزی هفتگی، پلی است بین هدف بزرگ شما و کارهای روزانهتان. بهترین روش برنامه ریزی هفتگی این است که یک زمان مشخص (مثلاً عصر پنجشنبه یا جمعه) برای تعیین چشمانداز کلی هفته آینده بگذارید. این کار باعث میشود که کارهای روزانهتان هدفمند باشند و از سردرگمی در طول هفته جلوگیری شود.
مراحل ایده برنامه ریزی هفتگی:
– بررسی هفته گذشته: ببینید هفته قبل چه چیزی خوب پیش رفت و چه چیزی نیاز به اصلاح دارد تا در برنامه جدید تکرار نکنید.
– تعیین اهداف کلیدی هفته: حداکثر ۳ تا ۵ هدف بسیار مهم که باید این هفته به آنها برسید را مشخص کنید.
– خرد کردن کارهای بزرگ: وظایف بزرگ را به گامهای کوچک روزانه تقسیم کنید و آنها را در طول هفته پخش کنید.
– تعیین زمانهای اصلی کار: زمانهای مهمی مثل کار عمیق، جلسات، ورزش و خواب را در تقویم هفتگی خود جا بدهید.
– گذاشتن زمانهای خالی (بافر): برای اتفاقات پیشبینی نشده یا کارهای کوچک متفرقه، زمانهای خالی بگذارید تا برنامه شما انعطافپذیر بماند.
بهترین روش برنامه ریزی روزانه
یک برنامه ریزی روزانه خوب، شما را قدم به قدم به هدف میرساند. بهترین نوع برنامه ریزی روزانه باید ساده، اولویتبندی شده و قابل اجرا باشد. توصیه میکنیم که این برنامه را شب قبل بنویسید تا صبح، بدون اتلاف وقت و با ذهن آماده کار را شروع کنید. کلید موفقیت، تمرکز بر روی ۳ کار مهم و اصلی روز است.
مراحل برنامه ریزی روزانه:
– تعیین ۳ هدف اصلی روز (MITs): سه کار حیاتی که انجام آنها، روز شما را موفق میکند، مشخص کنید و آنها را اولین کارهایتان قرار دهید.
– استفاده از قانون ۲۰/۸۰: کارهایی را که بیشترین نتیجه را با کمترین تلاش دارند، پیدا کنید و آنها را در ابتدای روز انجام دهید.
– زمانهای تمرکز عمیق را قفل کنید: زمانهایی (ترجیحاً صبح زود) را برای کارهایی که نیاز به تمرکز بالا دارند، در نظر بگیرید و در آن زمانها از همه چیز دوری کنید.
– نظم دادن به پایان روز: در انتهای روز، میز کارتان را مرتب کنید و برنامه روز بعد را بنویسید تا ذهنتان برای فردا آماده شود.
– فاصلههای استراحتی را رعایت کنید: بین کارهای مختلف، استراحتهای کوتاه ۵ تا ۱۰ دقیقهای بگذارید تا مغزتان فرصت بازیابی داشته باشد.
پیشنهاد مطالعه: چطور یک برنامه ریزی روزانه مؤثر داشته باشیم؟ (۱۱ راهکار عملی)
بهترین کتاب برای برنامه ریزی
اگر میخواهید بهترین برنامه ریزی را داشته باشید و عمل به برنامه ریزی برایتان آسان شود، خواندن کتابهای تخصصی راهگشاست. این کتابها نه تنها یک مدل برنامه ریزی به شما میدهند، بلکه دیدگاه شما را به زمان و بهرهوری تغییر میدهند. در اینجا ۵ کتاب ترجمه شده که ما نکات مهم و کاربردی برخی از آنها را در بوکاپو هم جمعآوری کردهایم:
– اثر مرکب (The Compound Effect) اثر دارن هاردی: این کتاب میگوید موفقیتهای بزرگ، نتیجه کارهای کوچک و مداومی هستند که هر روز انجام میدهید. با این کتاب میفهمید که چطور تصمیمهای ساده روزانه، آینده شما را میسازد.
– عادت های اتمی (Atomic Habits) اثر جیمز کلیر: اگر مشکل اصلیتان عدم عمل به برنامه ریزی و ساخت عادت است، این کتاب به شما یاد میدهد که چطور با ایجاد تغییرات خیلی کوچک و ساده، عادتهای خوب بسازید و عادتهای بد را از بین ببرید.
– شیوه سامان دادن کارها (Getting Things Done – GTD) اثر دیوید آلن: این همان کتاب مرجع مدل برنامه ریزی GTD است. یک سیستم کامل و عملی برای اینکه تمام کارهای ذهنی و شخصیتان را سازماندهی کنید و استرس را کاهش دهید.
– کار عمیق (Deep Work) اثر کارل نیوپورت: در این کتاب یاد میگیرید که چطور در دنیای پر از سر و صدای امروز، مهارت تمرکز عمیق و بدون حواسپرتی را در خودتان پرورش دهید تا کارهای باارزشتری انجام دهید.
– چهار هزار هفته (Four Thousand Weeks) اثر الیور برکمن: این کتاب به شما دید متفاوتی میدهد؛ اینکه زمان ما محدود است (حدود ۴۰۰۰ هفته عمر!)، پس به جای تلاش برای انجام دادن همه چیز، باید بر روی چیزهایی که واقعاً مهم هستند تمرکز کنید.
اگر وقت کافی برای مطالعه کامل این کتابها ندارید، اپلیکیشن بوکاپو با ارائه خلاصه کتابهای ارزشمند این حوزه، عصاره این دانش را در کمترین زمان به شما میرساند تا سریعتر روش برنامه ریزی خود را درست کنید.
از امروز به یکی از برنامه هایت عمل کن!
دوست عزیز! همانطور که دیدیم، سؤال «چرا به برنامه ریزی عمل نمی کنیم؟» پاسخهای زیادی دارد که بیشترشان در روشهای قدیمی ما برای برنامه ریزی پنهان شدهاند. کلید موفقیت، در این است که برنامهریزی شما انعطافپذیر، واقعبینانه و همسو با اهداف بزرگتان باشد. دیگر وقت آن رسیده که به جای نوشتن برنامههای شکستخورده، به دنبال عمل به برنامه ریزی پایدار باشید.
اگر در گذشته بارها شکست خوردهاید، اشکالی ندارد. امروز روزی است که میتوانید تصمیم بگیرید فقط به یک بخش کوچک از برنامهتان عمل کنید. همین یک گام، شروع قدرتمندی برای شکستن چرخه اهمالکاری است. تیم بوکاپو متعهد است که با ارائه خلاصه کتابهای حوزه برنامه ریزی کاری، برنامه ریزی درسی و توسعه فردی، بهترین دانش روز دنیا را در اختیارتان بگذارد تا شما دانشآموخته، کارمند یا مدیری باشید که همیشه به برنامههایش عمل میکند.
همین حالا، یکی از خلاصه کتابهای بخش توسعه مهارت های فردی در بوکاپو را انتخاب کنید و با اشتراک در این پلتفرم، اولین و محکمترین قدم را برای تبدیل شدن به یک فرد متعهد به برنامه، بردارید! با بوکاپو، هوشمندانهتر کار کنید، نه سختتر.
برای عمل کردن به برنامه، آن را به قطعات کوچک تقسیم کنید. از «قانون ۲ دقیقه» استفاده کنید (اگر کاری کمتر از ۲ دقیقه طول میکشد، فوراً انجامش دهید). مهمترین کار روز (MIT) را اول صبح و زمانی که بیشترین انرژی را دارید، انجام دهید تا حس موفقیت ایجاد شود.
برنامهریزی را به یک عادت قدیمی پیوند دهید (قلاب کردن عادت). مثلاً: «بعد از خوردن صبحانه، برنامه ریزی روزم را برای ۱۰ دقیقه مینویسم.» همچنین، یک زمان ثابت (مثل شب قبل) را برای برنامهریزی روز بعد تعیین کنید تا این عمل به بخشی از روال ثابت شما تبدیل شود.
نرسیدن به برنامه ریزی درسی اغلب به دو دلیل است: ۱. تخمین اشتباه زمان: زمان مورد نیاز برای هر درس را کمتر از واقعیت در نظر میگیرید. ۲. شلوغی زیاد: برنامه شما بیش از ظرفیت واقعیتان در روز، درس دارد. برنامه را واقعبینانه بنویسید و درسهای سختتر را به بلوکهای زمانی کوتاه (مثلاً ۴۵ دقیقهای) تقسیم کنید.
این مشکل ریشه در ترس از شروع (اهمالکاری) یا کمالگرایی دارد. شما کارها را آنقدر بزرگ میبینید که ترجیح میدهید اصلاً شروع نکنید. برای رفع این مشکل، کار بزرگ را به اولین گام کوچک و غیرقابل ترس (مثلاً «فقط فهرستبندی مطالب») تبدیل کنید و آن را شروع کنید.
برای افراد شلوغ، مدل برنامه ریزی زمانبندی بلوکی (Time Blocking) بهترین است. در این روش، شما برای هر فعالیت (حتی استراحت)، یک بلوک زمانی مشخص در نظر میگیرید و این کار از اتلاف وقت جلوگیری میکند.
اگر شکست خوردید، دلسرد نشوید! شکست را به عنوان یک فرصت یادگیری ببینید. همان لحظه، برنامه را کمی کوچکتر و واقعبینانهتر کنید و دوباره شروع کنید. مهم این است که متوقف نشوید و به عمل به برنامه ریزی ادامه دهید.









