ثبت نام و دریافت هدیه
بعضی افراد بیش از حد معمول می‌خوابند، بعضی دیگر آن‌قدر خروپف می‌کنند که نمی‌گذارند دیگران بخوابند و بعضی‌ها هم آن‌قدر دیر به خواب می‌روند که دیگر زمانی برای خوابیدن باقی نمانده است. مجموعه این مشکلات را در علم روانشناسی اختلال خواب می‌نامند.
بسیاری از مردم با طیف وسیعی از مشکلات مرتبط با خواب دست به گریبان هستند. اختلالاتی که چندین و چند نوع دارند و به دلایل مختلف ایجاد می‌شوند.
در این مقاله از مجله بوکاپو قصد داریم با تعریف و انواع این اختلال آشنا شویم و شیوه تشخیص و درمان آن را بشناسیم. اگر شما هم مدت‌هاست به دنبال یک خواب خوش می‌گردید تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.
با ۵ مورد از رایج ترین انواع اختلال خواب آشنا شوید
مشکلات مرتبط با خواب بسیار متنوع هستند به طوری که تقریباً ۱۰۰ نوع اختلال متفاوت شناسایی و تعریف شده است. به طور کلی همه آن‌ها زیرمجموعه ۵ گروه اصلی از اختلالات هستند و این گروه‌های اصلی عبارتند از:
- بدخوابی (Dissomnia)
- اختلالات چرخه خواب
- خواب‌پریشی (Parasomnia)
- بیماری خواب (Sleep Sickness)
- وضعیت‌های بالینی یا روانی مرتبط با اختلال خواب
در ادامه به بررسی ۵ مورد از شایع‌ترین اختلالات خواب می‌پردازیم که زیرمجموعه گروه‌های ذکرشده در بالا هستند. پیش از آن، مطالعه مقاله جغد شب یا چکاوک صبح به شما کمک می‌کند با الگوی خواب خود بهتر آشنا شوید.
پیشنهاد مطالعه: جغد شب یا چکاوک صبح (کرونوتایپ خواب شما چیست؟)
بیخوابی (Insomnia)
اختلال بیخوابی که در گروه اختلالات بدخوابی قرار می‌گیرد یکی از شایع‌ترین مشکلات مرتبط با خواب است. به طوریکه گفته میشود حدوداً ۵۰% بزگسالان امریکایی حداقل در برهه‌ای از زندگی خود، تجربه بیخوابی داشته‌اند.
اختلال بیخوابی با دشواری در به خواب رفتن، بی‌قراری و از این پهلو به آن پهلو شدن، بیدار ماندن به مدت طولانی بدون دلیل خاصی و کاهش کیفیت خواب همراه است. در پی این بیخوابی که ممکن است مزمن باشد و ماه‌ها ادامه یابد، افراد در زندگی روزمره خود به شدت دچار مشکل می‌شوند.
این وضعیت می‌تواند باعث بروز اختلالات و نوسانات خلقی، عدم تمرکز، بی‌حالی و کسل بودن طی روز، افسردگی و اضطراب شود. اختلال بیخوابی به سه شکل بروز پیدا می‌کند:
- مزمن؛ تداوم بیخوابی به مدت حداقل یک ماه
- متوسط؛ بی‌خوابی‌های دوره‌ای
- گذرا؛ بی‌خوابی‌های گاه به گاه و کم‌تعداد
دلایلی که باعث بروز این وضعیت می‌شوند شامل استرس، تغییرات هورمونی، مشکلات گوارشی، بیماری‌های روانی و… هستند. اگر شما هم از بیخوابی رنج می‌برید، مقاله زیر می‌تواند به شما کمک کند.
پیشنهاد مطالعه: خواب راحت را چگونه تجربه کنیم؟ ۱۰ نکته کاربردی برای داشتن خوابی راحت
پرخوابی (Hypersomnia)
یکی دیگر از انواع اختلال خواب که در دسته اختلالات بدخوابی قرار می‌گیرد، اختلال پرخوابی است.
افرادی که گرفتار پرخوابی هستند، معمولاً بیش از سایرین احساس خواب‌آلودگی‌می‌کنند و حتی پس از یک خواب شبانه کافی نیز احساس خستگی و خواب‌آلودگی دارند.
این افراد به سختی میتوانند از خواب شبانه بیدار شوند و گاهی دیده میشود که چرت می‌زنند. خواب‌های کوتاه (مثلاً خواب نیمروزی ۳۰ دقیقه‌ای) برای این افراد کافی نیست و باعث تجدید نیروی آن‌ها نمی‌شود.
این وضعیت در بسیاری از افراد یک مشکل بالینی است و به این دلیل اتفاق می‌افتد که در مغز این افراد گذر از حالت خواب به بیداری به درستی اتفاق نمی‌افتد.
برخی علایمی که نشان‌دهنده این اختلال هستند عبارتند از: خواب بیش از ۱۰ ساعت در شبانه‌روز، سختی هنگام بیدار شدن در صبح (در صورت کافی بودن خواب شبانه)، خستگی و خواب‌آلودگی طی روز و اختلال تمرکز.
آپنه خواب (Sleep Apnea)
خروپف یا خرخر کردن یکی از رایجترین اتفاقاتی است که طی خواب رخ می‌دهد. ۴۵% افراد سالم گاهی و ۲۵% افراد دائماً خرخر می‌کنند. خرخر کردن با افزایش سن و در صورت وجود اضافه وزن، بیشتر اتفاق می‌افتد.
به صورت کلی خرخر کردن اتفاق خطرناکی نیست اما ممکن نشانه‌ای از اختلالات تنفسی باشد و بهتر است برای اطمینان پیگیری و درمان شود. در برخی افراد خروپف می‌تواند نشانه‌ای از آپنه باشد. آپنه به معنای وقفه تنفسی است که گاهی بیش از ۱۰ ثانیه طول بکشد.
دو نوع آپنه وجود دارد:
- آپنه خواب انسدادی: در این حالت وقفه تنفسی به دلیل گرفتگی و انسداد مجاری هوایی یا تنگی این مجاری رخ می‌دهد.
- آپنه خواب مرکزی: در این مورد، مجاری تنفسی مشکلی ندارند اما ارتباط بین مغز و ماهیچه‌های کنترل‌کننده تنفس دچار مشکل شده است و به صورت موقت تنفس دچار مشکل میشود.
آپنه خواب یک وضعیت تنفسی جدی است که ممکن است باعث کاهش اکسیژن خون و در نتیجه اختلال در عملکرد قلب شود. آپنه انسدادی در صورت عدم درمان ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی، سکته مغزی و فشار خون را افزایش می‌دهد.
تنفس یکی از مهم‌ترین فرایندهای زیستی انسان است. با مطالعه کتاب زیر، با هنر تنفس صحیح آشنا شوید و تکنیک‌هایی برای نفس کشیدن بهتر بیاموزید.
هراس شبانه (Night Terror)
این اختلال خواب که در دسته اختلالات خواب‌پریشی قرار می‌گیرد، معمولا در کودکان خردسال دیده میشود.
زمانی که هراس شبانه اتفاق می‌افتد، کودک در رختخوابش می‌نشیند، ممکن است گریه کند یا جیغ بکشد یا دست و پا بزند اما همه این کارها را در حالتی انجام می‌دهد که اصلاً بیدار نشده است!
در واقع کودک هنوز خواب است و به اصطلاح در ناحیه گرگ‌ومیش بین خواب و بیداری گیر افتاده است و نمی‌تواند پاسخی به اطرافیانش بدهد. در این حالت معمولاً تلاش برای آرام کردن یا بیدار کردن کودک بی‌فایده است.
هراس شبانه معمولاً پس از دقایقی پایان می‌یابد و کودک دوباره به خواب می‌رود و صبح روز بعد هیچ خاطره‌ای از این اتفاق نخواهد داشت.
دلایل بروز هراس شبانه چندان مشخص نیست. در برخی موارد اضطراب جدایی از والدین، مشکلات عاطفی، برخی داروها، اختلال در برنامه خواب و… میتوانند باعث بروز این نوع اختلال شوند.
فلج خواب (Sleep Paralysis)
شاید همه ما فلج خواب را تجربه نکرده باشیم اما قطعاً نام بختک و تجربیات افراد از «افتادن بختک» را شنیده‌ایم.
در واقع آنچه در بین مردم و به صورت عامیانه به افتادن بختک تعبیر میشود، نوعی از اختلال خواب است که به عنوان فلج خواب شناخته میشود. این حالت ممکن است قبل از به خواب رفتن یا قبل از بیدار شدن از خواب رخ دهد.
زمانی که فرد دچار فلج خواب میشود، در حالت هشیاری قرار دارد اما قادر به تکان خودن یا صحبت کردن نیست. برخی افراد در این شرایط درجاتی از توهم را تجربه می‌کنند و چیزهایی را می‌بینند یا می‌شنوند که وجود خارجی ندارد.
مکانیسم وقوع فلج خواب به درستی مشخص نیست اما یکی از مهم‌ترین دلایلی که برای توضیح این اتفاق وجود دارد این است که وقتی ما به خواب می‌رویم، مغز فرستادن سیگنال‌های عصبی به سوی عضلات اسکلتی را متوقف می‌کند.
هنگامی که از خواب بیدار می‌شویم، مغز ارسال سیگنال را از سر می‌گیرد. اما برخی مواقع ما پیش از آن که ارسال سیگنال‌ها آغاز شود از خواب بیدار می‌شویم و به همین دلیل هنوز عضلات اسکلتی قادر به تحرک نیستند.
برای این که خوابی بهتر را تجربه کنید، مطالعه خلاصه کتاب زیر را به شما پیشنهاد می‌کنیم.
دلایل اختلال خواب در ما چه هستند؟
هر یک از انواع اختلال میتوانند بنا به دلایل مختلفی رخ دهند که به برخی از آن‌ها اشاره شد، اما رایجترین دلایل بروز آن‌ها به صورت کلی عبارتند از:
- مشکلات تنفسی
- استرس و اضطراب
- دردهای مزمن
- اختلالات روان‌شناختی
- مصرف بیش از حد کافئین و الکل
- مصرف داروهای خاص
- افزایش سن
- عوامل مرتبط با سبک زندگی و الگوی خواب
مشغول بودن ذهن تاثیر منفی شدیدی بر کیفیت خواب دارد. برای برطرف کردن این مشکل مطالعه مقاله زیر را به شما پیشنهاد می‌کنیم.
پیشنهاد مطالعه: با ذهن مشغول چه می‌توان کرد؟ راهکارهایی برای خانه تکانی ذهن
بهترین درمان اختلال خواب چیست؟
درمان‌هایی که برای هر یک از اختلالات خواب وجود دارند، به صورت تخصصی تحت نظر پزشکان و روانپزشکان ارائه می‌شوند. برخی از این درمانها عبارتند از:
- درمان آپنه انسدادی: آپنه انسدادی را می‌توان با استفاده از دستگاه‌هایی که فشار هوای مثبت ایجاد می‌کنند و به CPAP معروف هستند، درمان کرد. علاوه بر این روش، تغییراتی در سبک زندگی، مانند کاهش وزن، اجتناب از مصرف الکل، مصرف نکردن وعده‌های غذایی سنگین قبل از خواب، خوابیدن به پهلو، بالا بودن سر هنگام خواب ممکن است در درمان آپنه موثر باشد.
- درمان بیخوابی: در درمان بیخوابی، درمانهای پزشکی مانند قرص‌های خواب‌آور، آرام‌بخش یا داروهای ضدافسردگی می‌تواند موثر باشد. به علاوه اصلاح الگوهای خواب و بیداری و رعایت بهداشت خواب نیز در این خصوص موثر است.
سخن آخر
به طور متوسط ما ۲۶ سال از کل مدت عمر خود را در خواب سپری می‌کنیم و خواب نقش مهمی در تعیین کیفیت زندگی ما دارد. چندین نوع اختلال خواب وجود دارد که باعث کاهش کیفیت خواب ما می‌شوند. آشنایی با این اختلالات قدم مهمی در بهتر شدن وضعیت خواب ما خواهد بود.
به گروهی از مشکلات مرتبط با خواب که میتوانند کیفیت خواب را کاهش دهند اختلال خواب گفته میشود که به چند دسته مختلف طبقهبندی شدهاند. رایجترین این اختلالات عبارتند از بیخوابی، آپنه خواب، فلج خواب، پرخوابی و هراس شبانه
درمانهای اختلال خواب، بسته به نوع اختلال و علت آن متفاوت است. درمانهای شناختی رفتاری برای حل مشکلات روانی ایجاد کننده این اختلالات، مصرف داروهای روانپزشکی و اصلاح سبک زندگی و الگوی خواب از جمله این درمانها هستند.
