فهرست مطالب
فردی را تصور کنید که در جمعی حضور دارد و افراد آن جمع مدام درحال تمسخر او هستند. دیگران او را مسخره میکنند و او لحظه به لحظه بیشتر در خود فرو می‌رود، عذاب می‌کشد، دانه‌های عرق مدام از پیشانی‌اش فرو می‌ریزد و بغض پشت گلویش می‌نشیند.
موقعیت بالا برای شما آشنا نیست؟ حتما شما هم می‌توانید حس عذاب او را درک کنید؛ زیرا تقریبا همه ما حتما جملات تمسخرآمیزی را درباره خودمان یا دیگران، شنیده‌ایم. جمله‌هایی که سبب آزار عمیق ما می‌شوند و به ما می‌گویند، مورد تمسخر واقع شده‌ایم. اما تمسخر دقیقا به چه معناست؟ به چه کاری مسخره کردن دیگران گفته می‌شود؟ چه کسانی به تمسخر دیگران می‌پردازند؟
ما در این مقاله از مجله بوکاپو قصد داریم به این سوالات جواب دهیم و ریشه‌های روانی و دلایل مسخره‌کردن را بررسی کنیم؛ زیرا شناخت این افراد به ما کمک می‌کند روش‌های درست مواجهه با آن‌ها را پیش بگیریم.
علت مسخره کردن چیست؟
«تمسخر»، «طعنه» یا «کنایه زدن» در لغت به معنای به کار بردن کلمات ناشایست به قصد تخریب و تحقیر شخصیت دیگری است. روانشناسان این رفتار را یک سازوکار ناسالم برای مقابله با خشم و ناامیدی‌های سرکوب‌شده در افراد می‌دانند که درون آن‌ها ریشه دوانده و درمان نشده است. جان فردریکسون در کتاب دروغ هایی که به خود می گوییم به بیان این موضوع می‌پردازد که گاهی افراد با انکار مشکلات خود، موجب تشدید حالات روانی منفی در خود می‌شوند.
به سخره گرفتن هم حالتی منفی در ذهن است که درمان نشده و فرد آن را انکار می‌کند. افرادی که در موقعیت‌ها و لحظه‌های مختلف اقدام به این کار میکنند، از نظر روانی در حال تجربه نوعی از تنش هستند. در نتیجه، فرد، تنش خود را در قالب کلماتی ناخوشایند و به قصد تحقیر و به سخره گرفتن دیگران، ابراز می‌کند تا از تنش روانی خود بکاهد.
مسخره کردن دیگران، عادت چه افرادی است؟
با نگاهی به رابطه‌ها و مراوده‌های عاطفی یا شغلی خود به‌راحتی درمی‌یابیم که همه افراد عادت به مسخره‌کردن دیگران ندارند. به گفته روانشناسان، معمولا افرادی به سراغ تحقیر و تمسخر دیگران و حتی افراد نزدیک و دوستان‌شان می‌روند که در دوران کودکی دچار انواع آسیب‌های روحی و جسمی شده‌اند. برای مثال، فردی که از ابتدای تولد، نیازهای حیاتی‌اش بدون پاسخ مانده‌اند، دچار دلبستگی ناایمن خواهد شد. او در نتیجه این دلبستگی ناسالم به این نتیجه می‌رسد که نمی‌شود به دیگران اعتماد و به آن‌ها تکیه کرد؛ پس دنیا جای خطرناکی است.
در نتیجه‌ی همین نگرش است که در موقعیت‌های مختلف احساسات منفی خود مثل نگرانی، خشم، ترس و ناامنی را به شکل‌های مختلفی همچون تمسخر دیگران نشان می‌دهیم. جفری یانگ در کتاب زندگی خود را دوباره بیافرینید، به‌خوبی به ما نشان می‌دهد شرایطی که در آن به دنیا آمده‌ایم و بزرگ شده‌ایم چه تاثیر بزرگی بر شخصیت کنونی ما دارد.
از دلایل دیگری که به عنوان ریشه‌های روانی به سخره گرفتن دیگران شناخته شده‌اند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
خشم و عقده حقارت
هرگاه شاهد این بودیم که فردی مدام در حال تحقیر و تمسخر دیگران است باید بدانیم که او دچار خشمی است که از طریق این ۲ روش، آن را نشان می‌دهد؛ یعنی فرد بدون آگاهی از نقاط ضعف و عیوب خود و عقده حقارتی که دارد، آن‌ها را به دیگران نسبت می‌دهد. یکی از بهترین کتاب‌هایی که می‌تواند در شناخت این نقاط ضعف و عیوب به ما کمک کند، کتاب نیمه تاریک وجود است.
فردی که نیمه تاریک خود را نمی‌شناسد با فرافکنی، نقص‌ها و نقاط تاریک وجود خود را به دیگران نسبت می‌دهد تا از پذیرش آن‌ها سر باز بزند. برای مثال کسی که نمی‌تواند به‌خوبی با دیگران ارتباط دوستانه‌ای برقرار کند، مدام اجتماعی بودن و روابط افراد را به سخره می‌گیرد یا به آن‌ها لقب افراد علاف یا بیکار را می‌دهد.
خودشیفتگی
علاوه بر افرادی که همواره دچار نوعی خشم هستند، افراد مسخره‌کننده دیگری هم وجود دارند که دچار اختلال شخصیت خودشیفته (Narcissistic) شده‌اند. این افراد احساس خودبزرگ‌بینی دارند و خود را فرد مهم و تاثیرگذاری می‌دانند. در صورتی‌که همان‌طور که کریس وایدنر در کتاب هنر تاثیر گذاری می‌گوید، آدم‌ها مجذوب کسانی می‌شوند که دارای صفات مثبت باشند؛ پس خودشیفتگی به‌هیچ‌عنوان سبب تاثیرگذاری نمی‌شود.
این افراد پشت این نقاب برتربینی خود، عزت نفس شکننده‌ای دارند و حتی تاب شنیدن انتقادهای جزئی را هم ندارند. افراد خودشیفته یا نارسیسم، همیشه نیازمند تحسین و تایید دیگران هستند. اغلب به دیگران حسادت میکنند یا دچار این توهم هستند که همیشه مورد حسادت دیگران‌اند. از این رو، افراد خودشیفته نیز عادت به تمسخر دیگران دارند و دوست دارند به تحقیر، توهین و یا به سخره گرفتن افراد در خلوت دو نفره یا حتی مقابل دیگران بپردازند.
سروکار داشتن با افرادی که به سخره گرفتن بخشی از عادت‌های رفتاری آن‌هاست، کار ساده‌ای نیست؛ مخصوصا اگر با این افراد ارتباط نزدیکی داشته باشیم یا مجبور باشیم ساعت‌ها و لحظه‌هایی را با آن‌ها بگذرانیم. از آنجا که برای مقابله با چنین افرادی نمی‌توان نسخه واحدی پیچید و روش‌های ثابت نتیجه‌بخشی وجود ندارد، اما به توصیه روانشناسان برخی از راهکارها به ما کمک می‌کند تا رفتار مناسبی با افراد مسخره‌کننده داشته باشیم.
جواب مسخره کردن چیست؟ روش های برخورد با تمسخر دیگران
همه ما هنگامی که مورد تمسخر قرار می‌گیریم دچار حس بسیار بدی می‌شویم و ممکن است در خودمان فرو برویم. این احساس کم‌کم جمع می‌شوند و در آینده ممکن است سبب افسردگی یا سایر اختلالات روانی شوند. بنابراین مهم است که بتوانیم رفتار مناسبی در برار این رفتارها داشته باشیم. برای این منظور ادامه این مقاله را از دست ندهید.
روش اول برخورد با فرد مسخره‌کننده: نادیده گرفتن او
فرد مسخره‌کننده در هر شرایطی قصد دارد شما را تحت تاثیر قرار دهد و احساسی منفی نسبت به خودتان در شما به وجود آورد. شرط اول در برخورد با چنین فردی این است که نگذارید هدفش محقق شود و او را نادیده بگیرید. نگران ناراحتی آن فرد نباشید. نویسنده کتاب ۱۳ کاری که افراد هوشمند انجام نمی دهند معتقد است افراد هوشمند همه را از خود راضی نگه نمی‌دارند. در ادامه به برخی از راهکارهای نادیده گرفتن اشاره کرده‌ایم.
از زبان بدن‌تان استفاده کنید
هر وقت که مود تمسخر یا تحقیر قرار گرفتید، سعی کنید حالت چهره‌تان خشک و بی‌تفاوت باشد. شما کاملا حق دارید که عصبانی شوید و بخواهید رنجش‌تان را با خشم یا عصبانیت نشان دهید، اما بهترین روش در برخورد با او، این است که قیافه‌ای جدی و عبوس به خود بگیرید.
برای آشنایی بیشتر با استفاده درست از زبان بدن، کتاب زبان بدن اثر جو ناوارو را از دست ندهید. شما با چهره بی‌تفاوت و زبان بدنی که نشان می‌دهد رفتار او کارکردی نداشته است، به او نشان می‌دهید که تلاش بیهوده‌ای می‌کند و رفتار و کلام او در شما اثری ندارد.
در نتیجه، شما با آرامش و مدیریت خشم که در کتابی با همین عنوان نیز نویسنده به کارکردهای آن در چنین مواقعی اشاره دارد، نشان می‌دهید که روش او برای تحقیر شما کارکردی ندارد. او متوجه می‌شود که نمی‌تواند در طولانی‌مدت با مسخره کردن شما، به اهداف خود برسد. شما با قیافه بی‌تفاوت خود به او می‌فهمانید که نظراتش برای شما بی‌اهمیت است و وقت‌تان را برای سروکله زدن با او تلف نمی‌کنید.
محل را ترک کنید
اگر در محیط مشخصی با فرد مسخره‌کننده قرار داشتید، لازم نیست که همه حرف‌ها و جملات او را بشنوید. برای مثال اگر همکار یا رئیس‌تان عادت به این کار دارد، شما می‌توانید در موقعیت‌های مشابه، محل را ترک کنید تا از هر گونه تنش و بروز احساس ناخوشایند در خودتان جلوگیری شود.
در چنین مواقعی شما باید با سری برافراشته و مملو از احساس اعتمادبه‌نفس و در نهایت خونسردی محل را ترک کنید تا فرد به کارش ادامه ندهد. شما با ترک کردن محل و روی گرداندن از این فرد هم از تعارض جلوگیری می‌کنید هم به او نشان می‌دهید که رفتارش در شما تاثیری ندارد.
ارتباط‌تان را به‌کلی قطع کنید
قطع ارتباط با افرادی که چنین عادت‌های ناشایستی دارند، آخرین روش است. شما مجبور نیستید تا آخر عمرتان با کسی که عادت به تمسخر دیگران دارد و متوجه رفتارش است، دوست، همکار، هم‌کلاسی و… بمانید. اگر رفتارهای این فرد با وجود تذکر و هشدارهای شما همچنان ادامه پیدا کرد و هیچ تلاشی برای اصلاح رفتارهایش نکرد، شما موظف هستید که برای امنیت ذهنی و حفظ شخصیت‌تان ارتباط و دوستی‌تان را با او کاملا قطع کنید. آدام گرنت نویسنده کتاب دوباره فکر کن معتقد است برخی جدایی ها ضروری هستند. جدایی از چنین آدمی هم احتمالا جزو همین جدایی‌های ضروری است.
روش دوم برخورد با فرد مسخره‌کننده: مقابله با او
اگر روش‌های اول که جنبه خویشتن‌دارانه و غیرتهاجمی دارند، اثری نداشت، شما می‌توانید از روش دوم که مقابله به مثل با فرد مسخره‌کننده است، استفاده کنید. در ادامه به توضیح مختصر روش‌های مبتنی بر مقابله پرداخته‌ایم.
روراست و صریح باشید
طفره رفتن روش درستی در برخورد با چنین افرادی نیست. در چنین مواقعی لازم است که با آن‌ها رو در رو شوید، مستقیم با آن‌ها ارتباط چشمی برقرار کنید و بدون حاشیه رفتن، به آن‌ها بگویید که رفتارشان موجب تکدر خاطر و ناراحتی شما شده است.
برای مثال اگر کسی یکی از ویژگی‌های ظاهری شما را مورد تمسخر قرار داد، به‌جای بی‌تفاوتی، مستقیم در چشم‌های او نگاه کنید و به او محترمانه بگویید که درباره ظاهرتان از او نظری نخواسته‌اید.
معکوس رفتار کنید
اگر دل‌تان نخواست که با آن‌ها رک حرف بزنید، می‌توانید به شوخی و بدون مستقیم‌گویی اثرات حرف او را خنثی کنید. مثلا اگر کسی شغل یا مهارت شما را مسخره کرد، می‌توانید به او لبخند بزنید و بگویید «ولی من از این شغل پول خوبی درمیارم و خیلی دوستش دارم.»
در چنین مواقعی می‌توانید از حس شوخ‌طبعی خود و طنز هم استفاده کنید. البته باید این نکته را بدانید که شوخی یا طنز شما نباید مثل رفتار او جنبه مسخره‌آمیز داشته باشد؛ بلکه باید مودبانه باشد و پرخاشگری را القا نکند.
با او خصوصی حرف بزنید
اگر در جمعی مورد تمسخر واقع شدید، لازم است که شما رفتار شایسته‌ای در پیش بگیرید و مثل او در جمع، واکنشی نشان ندهید. اگر کسی در یک جلسه کاری، مهمانی، سخنرانی و… شخصیت شما رو زیر سوال برد، فرصت مناسبی برای یک گفت‌وگوی دونفره فراهم کنید و با او حرف بزنید.
در چنین گفت‌وگویی سعی کنید آرامش خود را حفظ کنید و به‌جای به‌کار بردن ضمیر «تو» که نشانه سرزنش و متهم‌کردن دارد، از ضمیر «من» استفاده کنید. چطور؟ یعنی به‌جای این‌که نوک پیکان انتقاد را به طرف او بگیرید از احساس ناخوشایند خودتان در مورد رفتار او حرف بزنید. مثلا بگویید «وقتی در مهمانی با آن جمله‌ها من را خطاب کردی، احساسی خوبی نداشتم. من نمی‌فهمم که چرا باید مخاطب چنین جمله‌هایی باشم.»
تمسخر کودکان:
به‌عنوان نکته پایانی باید به این موضوع اشاره کنیم که رفتارهای تمسخرآمیز عموما بین بزرگسالانی که هم‌سن و سال هستند، اتفاق نمی‌افتد. گاهی ما به‌عنوان والد، مربی، معلم، یکی از نزدیکان کودکان، خواسته و ناخواسته ویژگی‌های ظاهری یا شخصیتی آن‌ها را مسخره می‌کنیم و از آسیب‌های روانی‌ای که به فرزندان خود -کودکان و نوجوانان- می‌زنیم، غافلیم.
مطالعه خلاصه کتاب ماندن در وضعیت آخر به ما کمک می‌کند تا تاثیر شگفت‌انگیز دوران کودکی بر شخصیت و رفتار فرد آگاه شویم. بخشی از آثار مخرب مسخره کردن کودکان عبارت است از:
- کمبود اعتماد به نفس
- احساس ناامنی
- احساس خودکم‌بینی
- احساس ترس و اضطراب در کودک
- و…
سخن پایانی:
از آنجا که انسان موجودی اجتماعی است و هویت خویش را در آینه ارتباط با دیگران درک می‌کند، ما ناگزیریم که در اجتماع حضور پیدا کنیم. وجود برخی از افراد که به دلیل ریشه‌های روانی‌ای که به آن‌ها اشاره کردیم، عادت به تمسخر دیگران دارند، به‌معنای این نیست که ما خودمان را طردشده یا دوست‌نداشتنی بدانیم. با کمی آگاهی، حفظ آرامش و خونسردی می‌توانیم رفتار مناسبی با این افراد داشته باشیم و اعتمادبه‌نفس خود را بازیابیم.
افرادی که دیگران را مسخره میکنند، اغلب از کمبودها و نقاط ضعفی رنج میبرند که در یک مکانسیم روانی، آن را به دیگران نسبت میدهند.
بهترین روش برخورد با چنین افرادی در وهله اول حفظ خونسردی و آرامش است. در مراحل بعدی می‌توان از یکی از روش‌های مبتنی بر نادیده گرفتن فرد یا مقابله با او برای خنثی کردن رفتارها و جملات تمسخرآمیز او استفاده کرد.
