ثبت نام و دریافت هدیه
وقتی که عطر شگفت‌انگیز شیرینی‌های خانگی‌تان در فضای خانه می‌پیچد، وقتی که رابطه برقرار می‌کنید یا زمانی که به خرید می‌روید، همه این‌ها می‌تواند باعث شود تا در بدن شما دوپامین (Dopamine) ترشح شود. اما دوپامین چیست؟
دوپامین ماده‌ای است که به‌شدت با احساس لذت و سیستم پاداش مغز در ارتباط است. سیستم دوپامین می‌تواند با گوش‌کردن به موسیقی، برنده‌شدن در یک بازی ویدئویی، کسب درآمد و حتی انتقام‌گرفتن، فعال شود.
با این مقاله از مجله بوکاپو همراه باشید تا بیشتر با این ماده آشنا شوید. با خواندن این مقاله یاد می‌گیرید که علائم کمبود یا ازدیاد این ماده در بدن چیست و چگونه می‌توانید به سطح متعادلی از آن در بدن برسید؟
دوپامین چیست؟
دوپامین یک پیامرسان عصبی است که در مغز ساخته میشود. همان‌طور که از نام آن پیداست، این ماده به سیستم عصبی بدن کمک می‌کند تا سلول‌های عصبی بتوانند به یکدیگر پیام ارسال کنند.
دوپامین در یک فرایند دومرحله‌ای ساخته میشود. در مرحله اول اسیدآمینه تیروزین به L-dopa تبدیل میشود. L-dopa خود یک اسیدآمینه است. در مرحله بعد این اسیدآمینه دستخوش تغییر میشود و دوپامین شکل میگیرد. دوپامین در دو ناحیه در مغز میانی تشکیل میشود؛ جسم سیاه و ناحیه تگمنتال شکمی.
وجود این ماده شیمیایی در بدن باعث میشود شما احساس خوبی داشته باشید. درواقع این ماده به شما اجازه می‌دهد تا احساس لذت، رضایت و انگیزه را تجربه کنید. از طرف دیگر دوپامین در خلق‌وخوی شما، تمرکز، خواب، حافظه و حرکات بدن نقش دارد.
همچنین در خلاصه کتاب چرا بچه ها مدرسه را دوست ندارند؟ می‌خوانیم که دوپامین برای یادگیری و احساس لذت امری حیاتی است.
دوپامینی که از ماده سیاه ناشی میشود، به شما در حرکات و گفتار کمک می‌کند. از طرف دیگر دوپامینی که از ناحیه تگمنتال شکمی ناشی میشود، معمولاً زمانی به مغز فرستاده میشود که شما انتظار دارید یک پاداش دریافت کنید یا زمانی که آن پاداش را دریافت کرده‌اید.
دوپامین همچنین در عملکردهای زیر نقش دارد:
- ضربان قلب
- جریان خون
- عملکرد کلیه
- عملکرد پانکراس و تنظیم انسولین
- عملکرد عروق خونی
- پردازش درد
- شیردهی
بعد از این که به این سؤال پاسخ دادیم که دوپامین چیست، حال باید به این پرسش دهیم که عدم تعادل این ماده در بدن چه پیامدهایی ممکن است داشته باشد؟ باید بدانید که دوپامین چه زیاد باشد و چه کم، می‌تواند روی حالات انسانی اثر بگذارد. در ادامه بیشتر به این مبحث می‌پردازیم.
علائم کمبود دوپامین در بدن
سطح پایین دوپامین با بیماری‌هایی مثل پارکینسون، سندرم پای بی‌قرار و افسردگی در ارتباط است. احساس خستگی، بدخلقی و بی‌انگیزگی از دیگر علائم سطح پایین دوپامین است. کمبود دوپامین حتی می‌تواند شما را مستعد اعتیاد کند.
کمبود دوپامین می‌تواند در نتیجه آسیب به برخی از نواحی مغز باشد یا ممکن است به این دلیل باشد که بدنتان نمی‌تواند به‌درستی به دوپامین پاسخ دهد. (یعنی در گیرنده‌های سلول‌های عصبی مشکلی ایجاد شود.)
پایین بودن سطح دوپامین در بدن می‌تواند شامل علائم زیر باشد:
- بی‌انگیزگی
- خستگی
- عدم تمرکز
- بدخلقی
- اضطراب
- عدم احساس لذت از کارهای لذت‌بخش قبلی
- احساس افسردگی و ناامیدی
- میل جنسی پایین
- مشکل در خواب
- یبوست
- تغییر وزن
بسته به این که علت سطح پایین دوپامین چیست، علائم متفاوتی را ممکن است تجربه کنید. برای مثال، اگر سطح پایین دوپامین با بیماری پارکینسون در ارتباط باشد، علائم شما با زمانی که اسکیزوفرنی دارید، فرق دارد. بر همین اساس، علائم زیر نیز می‌تواند از نشانه‌های کمبود دوپامین باشد:
- علائم بیماری پارکینسون: لرزش دست، از دست‌دادن تعادل، گرفتگی عضلات و…
- سندروم پای بی قرار
- علائم تغییرات شناختی: مشکلات مربوط به حافظه کوتاه‌مدت، مدیریت کارهای روزانه و…
- علائم ADHD: فراموشی، عزت نفس پایین، تکانشگری و…
- علائم اسکیزوفرنی: عدم احساس لذت، کناره‌گیری اجتماعی و…
درمان کمبود دوپامین به علت آن بستگی دارد.
بهترین راه افزایش دوپامین چیست
اگر فکر می‌کنید سطح دوپامین شما پایین است، بهتر است قبل از هر چیز به پزشک مراجعه کنید. بااین‌حال انجام کارهای زیر نیز ممکن است به شما کمک کند.
مدیتیشن
سعی کنید روزانه ۲۰ تا ۳۰ دقیقه مدیتیشن کنید. مدیتیشن یک فعالیت آرام‌بخش است که به افزایش دوپامین کمک می‌کند. علاوه‌بر این در خلاصه کتاب ۱۰ درصد شادتر می‌خوانیم که مدیتیشن باعث میشود تأثیر هورمون‌های استرس خنثی شود. مدیتیشن فواید زیادی دارد که این کتاب با جزئیات بیشتری به آن می‌پردازد.
غذاهای حاوی تیروزین
رابطه غذا با دوپامین چیست؟ همان‌طور که در ابتدای مقاله هم گفتیم، دوپامین از تیروزین ایجاد میشود. بنابراین اگر بتوانید غذاهایی بخورید که حاوی این اسیدآمینه باشد، می‌تواند میزان دوپامین را در مغز افزایش دهد. غذاهای زیر دارای تیروزین زیادی هستند:
- مرغ
- شیر
- پنیر
- ماست
- آووکادو
- موز
- سویا
- تخم کدوتنبل
- کنجد
مصرف ویتامین
برخی از ویتامین ها می‌تواند سطح دوپامین را افزایش دهد:
- ویتامین B5 و B6
- ویتامین D
- امگا ۳
- منیزم
ورزش
در تحقیقات نشان داده شده است که ورزش می‌تواند روی ترشح انتقال‌‌دهنده‌های عصبی مثل دوپامین اثر مثبت داشته باشد. یک فعالیت بدنی انتخاب کنید که از آن لذت می‌برید وگرنه ممکن است به نتیجه دلخواه نرسید.
اگر از ورزش‌کردن لذت نمی‌برید، سعی کنید هر روز صبح به خودتان یادآوری کنید که می‌خواهید به وسیله ورزش به بدن و ذهنتان عشق و محبت هدیه کنید. این پیشنهادی است که خلاصه کتاب با بدن خود مهربان باشید به شما در این زمینه ارائه می‌دهد.
ماساژ
شاید جالب باشد برایتان بدانید که رابطه ماساژ با دوپامین چیست؟ ماساژ گرفتن نه‌تنها دوپامین و سروتونین را افزایش می‌دهد، بلکه کورتیزول یا همان هورمون استرس را هم کاهش می‌دهد. درنتیجه شما خلق‌وخوی بهتری خواهید داشت و تنش و اضطراب شما کاهش می‌یابد.
در مطالعات نشان داده شده است که پس از جلسات ماساژ، به‌طور متوسط حدود ۳۱ درصد میزان دوپامین افزایش می‌یابد.
اثرات دوپامین بالا در بدن
زمانی که سطح دوپامین بیش از اندازه است، ممکن است به حرکات تکانشی منجر شود. در این حالت فرد ممکن است، بدون آن که از قبل فکر کند، دست به کاری بزند یا کارهایی انجام دهد که بعداً از آن پشیمان شود.
از طرف دیگر سطوح بالای دوپامین می‌تواند فرد را بیش از حد رقابتی کند. در چنین حالتی اگر هر کسی هر چیزی بگوید، آن را به چشم یک چالش می‌بیند. زمانی که این حالت با پرخاشگری که خود ناشی از دوپامین بالاست، همراه شود، برای فرد دردسرساز خواهد شد.
اگر فکر می‌کنید، میزان دوپامین شما بالاست، با یک پزشک مشورت کنید. شاید لازم باشد، دارو مصرف کنید.
رابطه استرس با دوپامین چیست؟
دوپامین همچنین در بدن به‌عنوان نوعی هورمون به نام کاکتول‌آمین عمل می‌کند. کاکتول‌آمین‌ها در غدد فوق کلیوی ساخته می‌شوند. هنگامی که یک تهدید را چه به‌صورت خیالی و چه به‌صورت واقعی تجربه می‌کنید، سیستم عصبی سمپاتیک شما فعال میشود و دوپامین و سایر کاکتول‌آمین‌ها آزاد میشود که می‌تواند برای پاسخ به استرس مفید باشد.
پیشنهاد مطالعه: استرس چیست و راههای مقابله با آن چیست
رابطه لذت و دوپامین چیست؟
با انجام یک کار مفید یا لذت‌بخش دوپامین ترشح میشود. همان‌طور که گفتیم، دوپامین یک انتقال‌دهنده عصبی است که مسئول انتقال پیام در سیستم عصبی است. پیامی که دوپامین حمل می‌کند، این است: «این کاری که الان انجام دادیم، خیلی خوب بود. بیایید آن را به یاد بسپریم و باز هم آن را تکرار کنیم.»
دوپامین درواقع احساس لذت را ایجاد نمی‌کند؛ بلکه احساس لذت را با برخی از رفتارها پیوند می‌دهد و این احساس لذت را تقویت می‌کند.
بعد از انجام یک فعالیت لذت‌بخش و ترشح دوپامین، یک سیستم پاداش ایجاد میشود. فرض کنید یک ساندویچ خوشمزه می‌خورید. بعد از خوردن آن، در مغز شما دوپامین ترشح میشود و احساس خوبی در شما شکل میگیرد. مغز این احساس خوب را یک پاداش در نظر میگیرد و شما را تشویق می‌کند تا بار دیگر این کار را تکرار کنید.
سخن آخر
زمانی که یک کلوچه داغ و خوشمزه می‌خورید، دوپامین باعث میشود، دوباره و سه‌باره و چندباره به این کلوچه‌ها ناخونک بزنید. خوردن چند کلوچه داغ نهایتاً شاید باعث شود شما دچار اضافه وزن شوید. اما کاری که دوپامین می‌تواند انجام دهد، به اینجا ختم نمی‌شود.
شما زمانی که مواد مخدر مصرف می‌کنید، دوپامین باعث ایجاد همان احساس پاداش میشود. همین مسئله می‌تواند به اعتیاد شما منجر شود. بنابراین درست است که دوپامین برای بدن فواید زیادی دارد، اما می‌تواند مثل یک شمشیر دولبه باشد یا مثل دوستی که از پشت خنجر می‌زند!
ما سعی کردیم در این مقاله به این سؤال پاسخ دهیم که دوپامین چیست و چه نقش بزرگی را می‌تواند در بدن انسان ایفا کند. آیا با خواندن این مقاله از مجله بوکاپو به پاسخ پرسشتان رسیده‌اید؟ دوست دارید درباره کدام جنبه از دوپامین بیشتر بدانید؟
دوپامین یک پیامرسان عصبی است که در مغز انسان ساخته میشود. این ماده باعث میشود، انسان احساس خوبی داشته باشد.
دوپامین در یادگیری، احساس لذت، تمرکز، حافظه، خواب، حرکات بدن، ضربان قلب، جریان خون، عملکرد کلیه و پانکراس، پردازش درد و... نقش دارد.
عالی بود ممنون
مطالب بسیار ارزنده